Program Maluch Plus 2024 - wszystko, co musisz wiedzieć o naborze, budżecie, wnioskach i etapach!

Program Maluch Plus (MALUCH+) to rządowa inicjatywa skierowana do rodzin, której celem jest wsparcie rozwoju instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3, z uwzględnieniem współfinansowania krajowego oraz unijnego. W ramach programu żłobki, kluby dziecięce oraz osoby w roli dziennych opiekunów mogą skorzystać z programu długofalowego na lata 2022-2029. Dofinansowanie instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 dotyczy tworzenia miejsc opieki, ale też wsparcie ich funkcjonowania. W tej edycji programu wprowadzono znaczące zmiany, mające jeszcze znacznie ułatwić osiągnięcie jego założonych efektów. Zobacz, co się zmieniło! Więcej powiedziała nam o nich Jessica Nowak, ekspertka z cyklu Przewodnik po prawie oświatowym.

W tym artykule:

• Nowe widoki na zmiany programu Maluch Plus
• Budżet w ramach programu Maluch Plus 2024
• Maluch Plus bez wkładu własnego 
• Na co można przeznaczyć środki z Malucha, np. w ramach istniejącej instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3
• Kto może skorzystać z dofinansowania programu Maluch Plus: zasady dla klubów dziecięcych, żłobków i dziennego opiekuna
• Procedura pozyskania środków z programu Maluch Plus - jak składać wnioski o dofinansowanie kosztów funkcjonowania miejsc opieki
• Wyniki naboru do programu Maluch Plus i zakończenia zadań objętych dofinansowaniem
• Uwaga! Zawieszenie naboru
• Zabezpieczenie należytego wykonania umowy w instytucjach opieki
• Regulacja wysokości czesnego dla rodziców dzieci w wieku do lat 3

Najważniejsze zmiany: Maluch Plus 2022-2029

Największe zmiany dotyczą samej formuły programu, która obecnie jest długofalowym rozwiązaniem planowanym na lata 2022-2029. Budżet wynosi 5,5 miliarda złotych i ma być przeznaczony na zwiększenie wsparcia dla instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 w zakresie tworzenia i funkcjonowania jednego miejsca w placówce.

W ramach programu nie ma możliwości ubiegania się o dofinansowanie wyłącznie utworzenia nowych miejsc opieki lub wyłącznie funkcjonowania tych miejsc. Co jeszcze się zmienia? W poprzednich edycjach programu Maluch Plus instytucje opieki miały rok na zrealizowanie inwestycji, natomiast obecnie mamy trochę więcej czasu, jednak są pewne wymogi:

• gmina może realizować inwestycję przez trzy lata,
• inne podmioty działające jako żłobki lub kluby dziecięce mają dwa lata, ale ujęto także możliwość wydłużenia czasu inwestycji w indywidualnych przypadkach.

Program obowiązuje w Polsce od 2011 roku. Istotne zmiany wprowadzono do niego już w odsłonie przedstawionej w 2022 roku. Przede wszystkim mieliśmy do czynienia z tzw. 400 plus oraz Rodzinnym Kapitałem Opiekuńczym (RKO).

W ramach programu ma powstać 102 tysiące miejsc w placówkach. Ze złożonych do tej pory wniosków powstanie ponad 90 tysięcy miejsc.

Wyniki II naboru 2023

Jak podaje Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, w drugiej turze naboru ciągłego, który trwał od 1 września do końca grudnia 2023, łącznie zakwalifikowano 389 wniosków, z tego 44 z gmin oraz 345 podmiotów niepublicznych. Dzięki dofinansowaniu zostanie utworzonych 16 095 miejsc opieki w 586 instytucjach na terenie 262 gmin, z czego ponad 1500 miejsc powstanie w kilkudziesięciu gminach będących do tej pory „białymi plamami”, czyli na dzień ogłoszenia programu nie funkcjonowała w nich żadna instytucja opieki nad dziećmi do lat 3.

W sumie dofinansowania z II naboru wyniosą 709 494 279,76 zł, z czego ponad 200 milionów przeznaczone będzie na tworzenie nowych miejsc, ponad 480 milionów na funkcjonowanie, a ponad 5 milionów na VAT.

Budżet programu Maluch Plus 2024

W 2024 roku pozostaje jeszcze do zakontraktowania utworzenie 10 965 miejsc. Do dyspozycji na ten cel w Programie pozostają środki w łącznej wysokości 737 292 920,57zł, a finansowanie prowadzone jest z dwóch różnych źródeł: KPO i FERS.

To połączenie programu Krajowy Program Odbudowy i Zwiększenia Odporności oraz programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego (FERS). Cel raczej się nie zmienił, ale został na pewno uszczegółowiony. W każdej gminie ma być dostępna wysokiej jakości i przystępna cenowo opieka nad dziećmi w wieku do lat 3 w żłobkach, klubach dziecięcych, a także u dziennych opiekunów.

Wysokość dofinansowania na każde utworzone miejsce opieki w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna wynosi miesięcznie 837 złotych przez trzy lata. Ma to prowadzić do tego, że koszty utrzymania miejsc opieki nad dziećmi będą niższe dla osób zarządzających, a jednocześnie zmaleją również opłaty po stronie rodziców.

Budżet FERS na dofinansowanie miejsc w instytucji opieki dla dzieci wymagających szczególnej opieki

W założeniach programu Maluch Plus znajdują się także wymogi dotyczące dostępności budynków, które są lokalem funkcjonowania miejsc opieki. Nowo powstałe miejsca w instytucjach opieki muszą spełniać wymogi kryteriów dostępności dla potrzeb dzieci z niepełnosprawnościami. W kontekście finansowym nie ma jednak rozróżnień, utworzenie miejsca opieki dla dzieci wymagających szczególnej opieki nie zwiększy przyznanej w ramach dofinansowania kwoty.

Maluch Plus bez wkładu własnego 

W tej edycji programu na realizację zamierzonych celów nie jest już konieczny wkład własny. Samorządy w 100% będą mogły zrealizować zadania ze środków, które są pozyskane w ramach funduszu. Z budżetu państwa zostanie również pokryty podatek VAT, oczywiście w ramach realizacji zadania finansowanego.

Na potrzeby tej edycji stworzono specjalny algorytm, który będzie definiuje, która z instytucji opieki dostanie środki. Liczy on, jakie jest zapotrzebowanie w danej gminie na tworzenie miejsc opieki w żłobkach i jakie dofinansowanie może dostać gmina, która chce zbudować daną placówkę. 

Co więcej, rząd zwiększył budżet i zmienił zasady rozliczania dofinansowania w ramach programu. W poprzedniej edycji programu było to rozliczanie roczne, teraz są to rozliczenie wieloletnie. Co za tym idzie — beneficjenci nie muszą zdążyć z inwestycją w jeden rok, czyli będzie im łatwiej realizować cele przeznaczone dla instytucji opieki.

W jaki sposób uwzględniać wartości podatku VAT?

Wszystkie podmioty są zobowiązane do prowadzenia odrębnej ewidencji księgowej, aby była możliwość zidentyfikowania konkretnych operacji związanych z dofinansowaniem programu Maluch Plus. Trzeba gromadzić dowody księgowe, między innymi po to, aby w razie kontroli ukazać dowód każdego wydatku.

Taki dokument powinien jasno wskazać, kto wydał pieniądze, na co oraz w jakiej kwocie. W instytucji opieki objętej programem powinno też prowadzić się odrębny rachunek bankowy na wydatki przeznaczone na zadania polegające na tworzeniu nowych miejsc opieki ze środków KPO lub FERS.

Finansowanie podatku VAT przypadającego na wydatki związane z celami projektu jest pokrywane z budżetu państwa. Wysokość dofinansowania może być powiększona o wartość VAT, jednak nie obowiązuje to w przypadku podmiotów, które mają prawną możliwość odzyskania tego podatku.

Ulepszenie funkcjonowania miejsc opieki, korzystniejsze warunki dla dziennych opiekunów — na co jeszcze można przeznaczyć środki z Malucha?

To, na co można przeznaczyć środki, zależy od rodzaju dofinansowania przyznanego instytucji opieki. Może to być KPO lub FERS. W obu przypadkach nie ma jednak rozróżnienia na dzieci z niepełnosprawnościami lub wymagające szczególnej opieki. Całość programu Maluch Plus jest realizowana ze środków europejskich oraz środków krajowych.

Ze środków KPO w programie pozostało w 2024 r. 359 745 902,90 zł, a dofinansowanie kosztów funkcjonowania miejsc opieki dotyczy wyłącznie żłobków i klubów dziecięcych. Nie jest więc skierowany do dziennych opiekunów. Jednostki samorządu terytorialnego środki mogą przeznaczyć między innymi na:

• kupno nieruchomości - na przykład w celu założenia żłobka lub innej instytucji opieki;
• spełnienie wymogów budowlanych planowania uniwersalnego, czyli dostępnego dla wszystkich potrzeb dzieci do lat 3, niezależnie od stanu zdrowia czy stopnia sprawności fizycznej;
• adaptację, czyli dostosowanie budynków do potrzeb na przykład dzieci wymagających szczególnej opieki.

Dla podmiotów innych niż jst przeznaczenie środków znacząco się nie różni. W ich przypadku wydatkowanie środków dotyczy:

• adaptacji;
• zakupu i montażu wyposażenia - (np. meble, kuchnia, zabawki, wypoczynek), stworzenie placu zabaw czy zapewnienie specjalistycznego sprzętu wspierającego rozwój psychoaktywny u dzieci;
• dostosowaniu otoczenia budynków: chodniki, ogrodzenia, tereny zielone itp. Tutaj ważne będzie posiadanie tytułu prawnego do nieruchomości, na której terenie dane finansowanie ma zostać wykonane. Oczywiście środki mogą być również po prostu przeznaczone na zapewnienie funkcjonowania i program rozwoju instytucji opieki.

Wysokość dofinansowania utworzenia jednego miejsca opieki w żłobkach lub klubach dziecięcych wynosi do 35 862 zł dla jednostki samorządu terytorialnego oraz do 12 410 zł dla podmiotów innych niż te zaliczane do jednostek samorządu terytorialnego.

Ze środków FERS pozostała do wykorzystania kwota 377 547 017,67 zł, z uwzględnieniem finansów z budżetu państwa. Na co instytucja opieki może przeznaczyć dofinansowanie? Ten rodzaj środków finansowych można wykorzystać na tworzenie miejsc opieki w żłobkach klubach dziecięcych oraz u dziennego opiekuna. To przede wszystkim budżet na:

• adaptację;
• zakup i montaż wyposażenia;
• dostosowanie otoczenia budynków.

Dofinansowane na tworzenie miejsc opieki w ramach środków FERS ma inną wysokość. Na jedno miejsce opieki, niezależnie od sektora, można uzyskać do 12 410 zł.

Kto może skorzystać z dofinansowania Maluch Plus? Nie tylko jednostki samorządu terytorialnego

Kwestię tego, kto może skorzystać z finansowania, reguluje nam ustawa o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3. Do grona odbiorców można zaliczyć przede wszystkim jednostki samorządu terytorialnego, ale nie są oczywiście jedynymi beneficjentami. Maluch+ jest kierowany także do osób fizycznych i prawnych.

Mogą też korzystać jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, włączamy w to uczelnie i współpracujące z nimi podmioty oraz pracodawców. Przy czym pierwszeństwo pozyskania środków mają, według opisu projektu, przede wszystkim gminy. Środki będą rozdysponowane według nowego algorytmu, co wpłynie na wysokość dofinansowania.

Alokacja środków przypadających na daną gminę będzie określona odrębnie z obu źródeł finansowania. Jeśli zatem pozostaną niewykorzystane środki w tym pierwszym etapie, wówczas będą one przechodziły na pozostałe podmioty działające w ramach miejsc opieki.

Procedura pozyskania środków z programu Maluch Plus — jak składać wnioski o dofinansowanie miejsc opieki nad dziećmi w wieku do lat 3

Wszystkie najważniejsze informacje na temat programu są dostępne na stronie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Wnioski są oceniane przez wojewodów, a następnie minister dokonuje podziału środków w trzech etapach.

W pierwszej kolejności mamy podział środków wśród gmin według algorytmu. Jeśli te środki nie zostały wykorzystane, to podział dotyczy tych podmiotów, które będą tworzyły miejsca opieki dla dzieci do lat 3, ale w tych gminach, na których terenie na dzień złożenia wniosku nie funkcjonuje żadna tego typu opieka, a w ramach możliwości z pierwszego etapu gmina nie złożyła takiego wniosku. Chodzi tutaj o zapełnienie tzw. białych plam, gdzie brakuje miejsc opieki.

Etap trzeci — jeśli nadal pozostaną środki, to podział zostanie dokonany wśród wszystkich pozostałych podmiotów. 

W jakiej formie złożyć wniosek w imieniu danej instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3?

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wskazało, że wszystkie wnioski powinny być przesłane w formie elektronicznej. Procedura różni się jednak w zależności od rodzaju placówki. Osoby składające wniosek o dofinansowanie jako gminy, powinny wykorzystać do tego formularz w Module 2 systemu teleinformatycznego Rejestr Żłobków.

Powiaty, województwa oraz inne jednostki organizacyjne są zobligowane do korzystania z formularza RK-6 na portalu Emp@tia. Jeśli więc prowadzisz własną placówkę, skorzystaj z możliwości wypełnienia wniosku na portalu.

Wnioski w innej formie nie będą rozpatrywane - taka informacja pojawia się w informatorze dotyczącym programu Maluch Plus.

Jak aplikować o dofinansowanie w ramach programu Maluch Plus, tworząc instytucje opieki nad dziećmi w wieku do 3 lat w innym województwie?

W ramach programu Maluch Plus, w przypadku gmin nie jest możliwe wnioskowanie o utworzenie miejsca opieki poza terenem województwa, do którego należy. Natomiast dla innych jednostek jest to jak najbardziej możliwe. Jak wygląda taka procedura? Aby utworzyć miejsce opieki nad dziećmi w gminie znajdującej się na terenie innego województwa, trzeba złożyć skierować wniosek do właściwego urzędu wojewódzkiego. W tym przypadku również nie ma rozróżnienia wśród dzieci wymagających szczególnej opieki, z niepełnosprawności czy w pełni sprawne.

Wyniki naboru do Malucha Plus

Warunkiem otrzymania dofinansowania jest oczywiście spełnienie wszystkich przedstawionych wymogów. Wśród nich najważniejszy jest termin, choć dzięki temu, że obecnie nabór jest prowadzony w trybie ciągłym, możesz złożyć wniosek do końca 2025 roku. Ministerstwo zastrzega, że zgłoszenia mogą nie być już przyjmowane, gdy środki finansowe zostaną wyczerpane. Aktualnie trwający nabór rozpoczął się 6 lipca 2023 roku.

Wyniki naboru są podawane do publicznej wiadomości na stronie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w zakładce poświęconej programowi Maluch Plus na lata 2022-2029. Wnioski są rozpatrywane cyklicznie, natomiast terminy regularnych ogłoszeń miejsc opieki nad dziećmi, które otrzymają dofinansowanie, są publikowane na stronie Ministerstwa.

Kolejna tura naboru trwa do 31 marca 2024 r., a rozstrzygnięcie powinno nastąpić do 29 kwietnia 2024 r.

Uwaga! Zawieszenie naboru

1 marca 2024 na stronie Ministerstwa pojawił się komunikat, w którym czytamy:

[...] obecnie trwająca tura naboru ciągłego (1.01.24-31.03.24) została z dniem 1 marca br. zawieszona.
Możliwość aplikowania  o dofinansowanie tworzenia miejsc opieki nad dziećmi do lat 3 i funkcjonowania nowoutworzonych miejsc opieki zostaje na ten moment wyłączona.

Komunikat w sprawie zawieszenia naboru ciągłego

Warto zwrócić uwagę, że jest to zawieszenie, a nie wstrzymanie naboru. Wiąże się ono z pracami nad aktualizacją programu w związku ze zwiększeniem środków na KPO przez Unię Europejską o blisko miliard złotych.

Informacje o możliwości wnioskowania będą się pojawiały na stronie Ministerstwa w zakładce Maluch+ 2022-2029.

Zabezpieczenie należytego wykonania umowy w ramach programu Maluch Plus

Dla podmiotów innych niż jednostki samorządu terytorialnego obowiązkowe jest wniesienia zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Takie zabezpieczenie wnosi się w jednej z form, która jest wskazana przez wojewodę. Może to być weksel albo weksel in blanco, hipoteka, zastaw, gwarancja ubezpieczeniowa bądź gwarancja bankowa. Zwrot dokumentów, które stanowią zabezpieczenie, następuje po upływie i dokonaniu rozliczenia finansowania miejsc opieki. 

Regulacja wysokości czesnego - obniżenie opłat rodziców

Istnieją także obostrzenia w zakresie opłat za pobyt dziecka w żłobku. W pewien sposób reguluje się tu zatem również kwestie czesnego. W przypadku, gdy podmioty korzystają z tego dofinansowania, to miesięczna kwota sprawia, że powinno dojść do obniżenia opłat rodzicom o kwotę dofinansowania.

Poza tym miesięczne opłaty za pobyt dziecka w instytucji, dla której miejsca zostały stworzone z tych funduszy przez okres 36 miesięcy, nie może przekroczyć 120% średniej miesięcznej opłaty dziecka za pobyt w takiej instytucji. Żłobki, jeśli skorzystały z dofinansowania, są zobowiązane do zapewnienia takich miejsc opieki przez 36 miesięcy. To znaczy, że co najmniej 80% tych miejsc musi być obsadzone (podpisana umowa z rodzicem lub opiekunem).

Kontrola wysokości czesnego

Pamiętaj o tym, że obniżenie wysokości czesnego w Twojej instytucji opieki może być poddane kontroli przez wojewodę lub reprezentantów. Uwzględniana jest wówczas przyznana wysokość dofinansowania. Możesz zostać poproszony lub poproszona o dokumenty potwierdzające zmianę miesięcznych opłat, na przykład przelewów przychodzących lub tabeli z informacjami o dacie i wysokości płatności.

Szczegóły przyznawania dofinansowania w instytucjach opieki nad dziećmi w wieku do 3 lat oraz informacje postępowania w szczególnych przypadkach są dostępne na stronie internetowej Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki społecznej w zakładce skupionej na nowej odsłonie programu Maluch Plus w latach 2022-2029.

Zobacz, jak zmieniały się reguły finansowania w ramach programu Maluch+ na przestrzeni ostatnich lat:

• Maluch Plus 2022
• Maluch Plus 2021