Wybrane metody pracy w przedszkolu

Zastanawiasz się, jakie metody i formy pracy są odpowiednie dla dzieci w Twoim przedszkolu Współczesna edukacja przedszkolna kładzie nacisk na stosowanie różnorodnych metod w pracy dydaktycznej i włącza do wychowania metody kreatywne, aktywizujące czy pobudzające wyobraźnię i emocje. Poniżej znajdziesz przegląd nowoczesnych i innowacyjnych metod, które możesz wykorzystać, żeby wspierać rozwój fizyczny, intelektualny i emocjonalny dzieci.

Spis treści:

• Metody pracy z dziećmi – ogólny podział
• Metoda twórczego myślenia J. Osborne – „Burza mózgów”
• Techniki parateatralne
• Metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne
• Kinezjologia edukacyjna Denissonów
• Terapia integracji sensorycznej (SI)
• Metoda ruchowej ekspresji twórczej Labana
• Pedagogika zabawy – metoda KLANZY
• Metoda Carla Orffa
• Aktywne słuchanie muzyki Batii Strauss
• Edukacja matematyczna – metoda Edyty Gruszczyk-Kolczyńskiej
• Inne metody pracy z dziećmi, o których warto wiedzieć

Metody pracy z dziećmi – ogólny podział

Istnieją różne kwalifikacje metod pracy z dziećmi, jednak najczęściej dzieli się je na trzy lub cztery grupy. Wszystkie one przenikają się i rzadko występują w czystej postaci. Najczęściej też w czasie jednych zajęć przedszkolnych nauczyciel wykorzystuje kilka różnych form pracy. Najlepszymi metodami są te, które umożliwiają dziecku praktyczne zastosowanie zdobytej wiedzy. Dobór metod zależy jednak od indywidualnych możliwości dzieci i tego, jakie umiejętności zaplanowaliśmy kształcić.

Nowoczesne metody i formy pracy z dziećmi pozwalają na łączenie zabawy z nauką i umożliwiają wszechstronny rozwój poprzez osobiste doświadczenia dziecka i stymulowanie jego naturalnych zdolności.

Metoda twórczego myślenia J. Osborne – „Burza mózgów”

Metoda twórczego myślenia może być stosowana też wśród dorosłych, w firmach czy w jakiejkolwiek innej grupie ludzi, która ma za zadanie wspólne działanie i rozwiązywanie problemów. W burzy mózgów chodzi o wygenerowanie jak największej ilości pomysłów. W tej metodzie ważne jest pobudzanie twórczego myślenia – chodzi o rozwiązania nowe, niespotykane, o „wyjście z pudełka". Dlatego burza mózgów dzieli się niejako na dwa etapy:

1️⃣ zgłaszania pomysłów – liczy się ich ilość, nie „jakość", mogą być z pozoru bezsensowne i absurdalne;

2️⃣ wspólne ocenianie pomysłów i wybieranie możliwego rozwiązania.

Techniki parateatralne

Dziecko ma wrodzoną potrzebę ekspresji. Teatr, rozumiany jako połączenie różnorodnych środków wyrazu, to dla dzieci wręcz coś naturalnego. Spontaniczna zabawa bardzo często polega przecież na odgrywaniu na różne sposoby ról i scenek.

Techniki parateatralne wykorzystują tę naturalną predyspozycję. Wspierają w ten sposób rozwój emocjonalny i intelektualny dzieci i pobudzają ich kreatywność, która w dobie sztucznej inteligencji jest kompetencją nie tyle bardzo istotną, co wręcz kluczową.

Do technik parateatralnych zaliczamy takie formy jak:

• pantomima,
• teatrzyk kukiełkowy, pacynkowy,
• zabawy paluszkowe,
• drama.

Warto parę słów poświęcić tutaj tej ostatnie formie. Drama tym różni się od teatru, że polega na improwizacji i pozwala na przepracowanie realnych, konkretnych sytuacji czy problemów w fikcyjnej sytuacji. Dzieci uczą się współpracy, ale mają też możliwość analizy różnych reakcji i poradzenia sobie w bezpiecznym środowisku ze sprawami, które mogą stanowić dla nich trudność na poziomie intelektualnym czy emocjonalnym.

Metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne

Metoda ta wykorzystuje ruch jako jedną z podstawowych potrzeb człowieka. Opiera się ona na założeniu, że poprzez ruch możemy nie tylko wyrażać emocje, ale też porozumiewać się i nawiązywać kontakty. W praktyce jest to nie tyle „ćwiczenie", ile doświadczenie ruchowe, w którym posługujemy się językiem ciała do komunikacji. Nie ma tu więc konieczności używania przyrządów ani współzawodnictwa, a po intensywnym wysiłku stosujemy odpoczynek.

Celem metody Weroniki Sherborne jest wspomaganie rozwoju psychoruchowego dziecka i terapia zaburzeń rozwoju, poprzez budowanie świadomości własnego ciała i przestrzeni, a także umiejętności dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi.

Metoda ruchu rozwijającego wspiera i stymuluje rozwój zarówno dzieci zdrowych, jak i tych ze specjalnymi potrzebami. Bywa wykorzystywana jako wstępny etap terapii dzieci z zaburzeniami w sferze ruchowej, społecznej i emocjonalnej, m.in. mających trudności w czytaniu i pisaniu lub jako część programu terapii psychologiczno-logopedycznej, jąkających się, nieśmiałych, wycofanych społecznie, mających trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji z rodzicami, rówieśnikami, nadpobudliwych czy mających trudności emocjonalne.

Metodę stosuje się też m.in. w terapii dzieci w spektrum autyzmu, z mózgowym porażeniem dziecięcym, z zaburzeniami zachowania, głuchych i niewidomych.

Kinezjologia edukacyjna Denissonów

Metoda kinezjologii edukacyjnej, zwana również gimnastyką mózgu, została stworzona przez Paula Denissona i jego żonę Gail w latach 70. ubiegłego stulecia. Zaobserwowali oni, że wiele problemów w uczeniu się wynika z braku ruchu. Denissonowie zauważyli, że choć traktujemy tradycyjne „uczenie się" jako czynność wymagającą siedzenia bez ruchu, to tak naprawdę nasz mózg odbiera to inaczej.

Ruch fizyczny stymuluje nie tylko nasze mięśnie, ale również wspiera rozwój mózg.

Gimnastyka mózgu ma na celu wspomaganie rozwoju umysłowego dzieci poprzez tworzenie nowych połączeń neuronowych. Metoda opiera się na prostych ćwiczeniach, polegających na zaangażowaniu obu stron ciała, skoordynowanych ruchach nóg i rąk, a nawet gałek ocznych. Dzięki temu uaktywniają się się obydwie półkule mózgu i wpierane jest kształtowanie lateralizacji.

Według autorów metody, kinezjologia edukacyjna poprawia wzrok, pamięć, rozumienie i koordynację. Może być wykorzystana w ramach zajęć z dziećmi zdrowymi, w celu poprawienia ich zdolności uczenia się, ale jest też stosowana w pracy z dziećmi z trudnościami, takimi jak dysleksja, dysgrafia czy nadpobudliwość ruchowa.

Terapia integracji sensorycznej (SI)

Zanim przybliżymy temat terapii SI, przypomnijmy, czym jest sama integracja sensoryczna. Najprościej mówiąc, jest to proces uczenia się prawidłowego przetwarzania bodźców sensorycznych. Od urodzenia mózg dziecka kształtuje zdolność zauważania sygnałów ze świata zewnętrznego i reagowania na nie w odpowiedni sposób.

Integracja sensoryczna jest podstawą optymalnego rozwoju dziecka i nabywania przez nie nowych umiejętności.

Gdy procesy przetwarzania bodźców są zaburzone, pojawiają się trudności z planowaniem i wykonywaniem działań czy koncentracją. Często też dzieci takie są nadmiernie ruchliwe. Może to prowadzić do zaburzeń koordynacji ruchowej, rozwoju mowy czy problemu z opanowaniem podstaw złożonych czynności czytania i pisania. Terapia SI to nie nauka konkretnych czynności, ale usprawnienie pracy systemów sensorycznych i procesów układu nerwowego.

Terapia integracji sensorycznej (SI) określana jest czasem jako naukowa zabawa. Polega ona na stymulowaniu różnych zmysłów i pracy w takich obszarach jak motoryka mała i duża a także koordynacja wzrokowo-ruchowa. Charakterystyczny rys omawianej metody to stosowanie różnego rodzaju sprzętów i pomocy, takich jak huśtawki, hamaki, platformy równoważne, piłki, wałki, deskorolki czy talerze obrotowe.

Metoda ruchowej ekspresji twórczej Labana

Metoda Rudolfa Labana nazywana jest też gimnastyką twórczą lub metodą improwizacji ruchowej. Wykorzystuje prawidłowości rozwoju dziecka, takie jak wrodzona ruchliwość i naturalny styl motoryki. Wspiera jego aktywność twórczą, pozwala ćwiczyć wyczucie własnego ciała, przestrzeni czy kształtować umiejętność pracy z drugą osobą lub grupą.

Metoda ruchowa ekspresji twórczej polega na łączeniu ruchu z muzyką i rytmem. W jej ramach posługujemy się różnymi formami ruchu, takimi jak naśladowanie, pantomina, taniec, opowieść ruchowa czy naśladowanie. Metoda wykorzystuje też instrumenty perkusyjne.

W gimnastyce twórczej nie jest istotna „poprawność" wykonanego zadania, nie ma tu kryteriów oceny danego ruchu ani z góry ustalonego toku zajęć. Ważne, aby przestrzegać trzech zasad:

• wszechstronności,
• stopniowania trudności,
• naprzemienności wysiłku i rozluźnienia, koncentracji i rozproszenia.

W gimnastyce twórczej ważna jest więc swoboda i pobudzanie kreatywności. Ćwiczenia motywują dziecko do rozwijania inwencji twórczej i dają mu poczucie sprawczości.

Pedagogika zabawy – metoda KLANZY

Pedagogika zabawy to szerszy termin określający metodyczne poszukiwania sposobów pracy z grupą w atmosferze wzajemnej akceptacji i zaufania. Idea ta zakłada, że zajęcia mają wspierać harmonijny rozwój i pomóc w odkrywaniu najlepszych cech dziecka. Pedagogika ta włącza do nauczania i wychowania metody kreatywne, pobudzające emocje i wyobraźnię i aktywizujące.

W nurcie pedagogiki zabawy obowiązują trzy zasady:

1️⃣ dobrowolność uczestnictwa;

2️⃣ brak rywalizacji;

3️⃣ komunikowanie się poprzez różne środki wyrazu.

W tym nurcie właśnie powstała już ponad 30 lat temu metoda KLANZY, która dostarcza nauczycielom rozmaitych pomysłów na świadomą i kreatywną pracę z grupą. Głównym atrybutem jest duża kolorowa chusta animacyjna, która jest doskonałym narzędziem do integracji grupy i środkiem rozbudzenia dziecięcej wyobraźni.

Metoda Carla Orffa

Koncepcja Carla Orffa jest powszechnie stosowaną metodą wychowania muzycznego. Łączą się w niej trzy wymiary aktywności dziecka: ruch, muzyka i słowo, które przenikają się wzajemnie. Tworząc ćwiczenia Orff nawiązywał zwłaszcza do tradycyjnych form zabaw, tańców, muzyki, ale też do legend, baśni czy poezji. Dużą wagę w edukacji muzycznej według tej koncepcji przykłada się kwestii rytmu. Stąd teksty słowne są rytmizowane, a rytmy przedstawiane za pomocą właśnie różnorodnych słów, ale też klaskania, tupania, czy pstrykania.

Formy aktywności stosowane w metodzie Orffa to:

• ćwiczenia i zabawy słuchowo-ruchowe,
• śpiewanie piosenek,
• ćwiczenia słuchowo-głosowe,
• gra na instrumentach perkusyjnych,
• interpretacja ruchowa piosenek i utworów muzycznych,
• łatwe tańce regionalne (w grupach starszych).

Dzięki temu, że w metodzie Orffa jest miejsce na improwizację i indywidualną ekspresję, jest ona zachętą do rozwijania inwencji twórczej i kreatywności dzieci.

Aktywne słuchanie muzyki Batii Strauss

Metoda aktywnego słuchania muzyki została stworzona przez izraelską pianistkę i edukatorkę Batii Strauss. Ma ona na celu w łagodny i naturalny sposób wprowadzenie dzieci w świat muzyki klasycznej. Nie chodzi tu o przedstawianie kompozytorów, uczenie się nazw instrumentów czy utworów, a raczej o sprawienie, że sama muzyka, jej brzmienie, stanie się dziecku po prostu bliska i przyjazna.

Praca w tej metodzie polega na wielokrotnym odtwarzaniu dzieciom tych samych utworów i zachęcaniu ich do różnorodnych aktywności podczas słuchania.

Proponowane etapy pracy z utworem:

• fabularyzowanie muzyki, połączone z prostymi ruchami rytmicznymi;
• realizacja w tańcu lub zabawie ruchowej;
• instrumentacja utworu;
• połączenie tańca z instrumentacją;
• rozmowa o muzyce.

Edukacja matematyczna – metoda Edyty Gruszczyk-Kolczyńskiej

Według profesor Edyty Gruszczyk-Kolczyńskiej w edukacji matematycznej przedszkolaków najważniejsze są osobiste doświadczenia dziecka. Są one bazą, dzięki której dziecko tworzy pojęcia i umiejętności. Profesor Gruszczyk-Kolczyńska opracowała metodę nauki matematyki, która rozwija umiejętności stosowane w codziennym życiu i wymagane później na lekcjach matematyki. Jej cel to wspomaganie rozwoju umysłowego dzieci przygotowujących się do nauki w szkole.

Metoda edukacji matematycznej Edyty Gruszczyk-Kolczyńskiej sprzyja stymulowaniu uzdolnień matematycznych, a także wspiera rozwój myślenia i hartowania dziecięcej odporności.

Program edukacji matematycznej mieści się w 12 kręgach tematycznych, które powinny być realizowane w podanej kolejności, przy czym nauczyciel dostosowuje zadania do możliwości intelektualnych dzieci.

1. Orientacja przestrzenna
2. Rytmy
3. Kształtowanie umiejętności liczenia, a także dodawania i odejmowania
4. Wspomaganie rozwoju operacyjnego rozumowania
5. Rozwijanie umiejętności mierzenia długości
6. Klasyfikacja
7. Układanie i rozwiązywanie zadań arytmetycznych
8. Zapoznanie dzieci z wagą i sensem ważenia
9. Mierzenie płynów
10. Intuicje geometryczne:
11. Konstruowanie gier przez dzieci
12. Zapisywanie czynności matematycznych znakami.

Metoda Dobrego Startu Marty Bogdanowicz

Głównym założeniem Metody Dobrego Startu jest wspomaganie rozwoju psychomotorycznego, a jednocześnie rozwijanie funkcji językowych. Usprawniane są w niej funkcje, które leżą u podstaw złożonych czynności czytania i pisania, czyli funkcje językowe, wzrokowe, słuchowe, dotykowe, kinetyczne i motorycznych. Niezwykle istotne jest tutaj też kwestia współdziałania funkcji intelektualnych, czyli integracja percepcyjno-motoryczna.

Dzięki wielozmysłowej stymulacji, ćwiczenia pozwalają na kształtowanie lateralizacji i osiągnięcie większej harmonii psychoruchowej i kształtowania lateralizacji. To z kolei prowadzi dziecko uczące się pisać i czytać do prawidłowego wykonywania czynności ruchowych. Są one wykonywane we właściwym czasie i przestrzeni, w harmonii z czynnościami poznawczymi, w tym językowymi.

Istnieją trzy warianty Metody Dobrego Startu:

1. Łatwe wzory i piosenki lub wierszyki – dla najmłodszych dzieci, w celu wspierania rozwoju.
2. Wzory literopodobne i piosenki lub wierszyki – wspomaganie rozwoju i profilaktyka niepowodzeń szkolnych; dla starszych dzieci, przygotowanie do nauki czytania i pisania.
3. Litery, znaki matematyczne i piosenki lub wierszyki – wspomaganie rozwoju i terapia w przypadku niepowodzeń szkolnych; dla dzieci klas pierwszych, a także starszych z trudnościami w nauce pisania i czytania lub dysleksją.

Inne metody pracy z dziećmi, o których warto wiedzieć

• Metoda Edwarda de Bono – przedstawienie rozwiązania problemu za pomocą prostych rysunków.
• Gimnastyka rytmiczna (metoda Kniessów) – rozwój fizyczny poprzez ruch, muzykę. Charakterystyczny rys omawianej metody stanowią przybory do ćwiczeń i wytwarzania dźwięku.
• Metoda Ireny Majchrzak –poznawanie najpierw liter z własnego imienia dzieca.
• Metoda Glena Domamna (czytanie globalne) – metoda nauki czytania, w której wyraz traktowany jest jako całość, a dziecko uczy się go rozpoznawać w podobny sposób jak spostrzega obrazy.
• Glottodydaktyka –wydłuża czas przygotowania dziecka do nauki czytania i pisania, aby skrócić do minimum czas opanowania płynnego czytania i pisania.
• Zabawy i ćwiczenia relaksacyjne – wykorzystanie relaksacji reguluje napięcie, niweluje stres, pozwala na regenerację. Zabawy takie są pomocne w pracy z dziećmi, które doświadczają trudności lub mają problem z agresją.
• Zabawy badawcze, doświadczenia, obserwacje przyrodnicze.