Zmiana organu prowadzącego przedszkole – o czym należy pamiętać przy przekazaniu placówki

Choć prowadzenie przedszkola to często pasja i całe życia dyrektora, to jednak zdarzają się przypadki, że taka placówka zostaje przekazana w inne ręce. Sprzedaż przedszkola i kontynuacja jego działalności z nowym właścicielem w sensie prawnym oznacza zmianę organu prowadzącego placówkę. O wszystkich meandrach tego procesu opowiada w ramach cyklu Przewodnik po prawie oświatowym adwokat Marcin Groński z Kancelarii LEXBRIDGE.

Spis treści:

• Organ prowadzący przedszkole niepubliczne - kto może prowadzić placówkę
• Placówki niepubliczne – najbardziej polecane formy prowadzenia
• Wady i zalety poszczególnych form
• Najczęstsze powody zmiany organu prowadzącego przedszkola
• Jak wygląda proces przeniesienia placówki
• Zmiana organu prowadzącego a dotacja
• Możliwe komplikacje cywilno-prawne i podatkowe
• Z matki na córkę, czyli sukcesja
• Podsumowanie

Organ prowadzący przedszkole niepubliczne

Wiadomo, że przedszkola publiczne prowadzone są przez jednostki samorządu terytorialnego, jednak w systemie oświaty bardzo ważną funkcję pełnią też placówki niepubliczne. Jakie są więc możliwe formy prowadzenia placówek niepublicznych.

Najbardziej polecane formy prowadzenia przedszkola niepublicznego

Warto, aby osoba prowadząca lub chcąca założyć przedszkole niepubliczne zadała sobie pytanie, czym ta placówka ma być. Czy ma to być miejsce pracy osoby prowadzącej czy tylko jedna z jej aktywności? Bo formę aktywności dobrze jest dopasować właśnie do tego, jakie funkcje dla nas, jako właścicieli to miejsce ma pełnić.

Jeżeli ma to być działalności, która nie jest nastawiona na wzrost i duże zmiany, a raczej na stabilny, ewolucyjny rozwój, to doskonałą formą będzie prowadzenie takiego przedszkola jednoosobowo. Zgodnie z treścią art. 83a ustawy o systemie oświaty prowadzenie placówki oświatowej nie jest działalnością gospodarczą, więc nie ma tutaj nawet potrzeby wpisu do ewidencji.

Natomiast jeżeli traktujemy placówkę bardziej biznesowo, jako swego rodzaju aktywo, które mogę później spieniężyć to tutaj wybór formy powinien być podyktowany przez cele, które chcemy osiągnąć. Tak samo w przypadku zmiany formy prowadzenia, podyktowanej potrzebą restrukturyzacji, wynikającej ze struktury posiadanego majątku, rozwoju przedsiębiorstwa czy planu biznesowego. Wtedy właściwą formę warto dobrać tak, aby było możliwe prowadzenie działalności zgodnie z naszymi planami.

Wady i zalety poszczególnych form

Osoba fizyczna

Zalety

• prostota
• nie trzeba prowadzić działalności gospodarczej
• można korzystać z uproszczonej ewidencji podatkowej
• dużo niższe koszty stałe
• mało problemów organizacyjnych, strukturalnych, funkcjonalnych

Wady:

• odpowiedzialność osobista – za wszystko, co dzieje się w przedszkolu odpowiadamy osobiście całym majątkiem bez ograniczeń
• problem z wykorzystaniem majątku osobistego w działalnoci placówki. 

Osoby prawne

Spółki

Zalety: 

• ograniczona odpowiedzialność (do wartości wniesionych wkładu)
• łatwość zmiany składu osobowego – możemy zmieniać organ bez zmiany organu
• duże ułatwienia w kapitalizacji, co jest szczególnie ważne przy rozwoju, planach sieciowych czy działalności wielobranżowej
• prosta spółka akcyjna – forma prowadzenia działalności nastawionej na rozwój, na franczyzę, która umożliwia rozpoczęcie działalności relatywnie niskim kosztem, a daje duże możliwości rozwojowe na start. 
• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – ewidencja w formie pełnych ksiąg rachunkowych pozwala w bardzo uporządkowany sposób wyselekcjonować tę działalność, która dotyczy naszej placówki oświatowej.
• nie ma problemu z rozliczaniem kosztów korzystania z własnych aktywów

Wady:

• Koszty – pełne księgi rachunkowe
• sprawozdawczość, 
• bardziej skomplikowana struktura i organizacja – pojawiają się organy osoby prawnej, zarząd najmniej, a w tych bardziej złożonych podmiotach rady nadzorcze, związane z rejestracją KRS, 
• konieczność pamiętania w przypadku zmian o centralnym rejestrze beneficjentów rzeczywistych,

Fundacje i stowarzyszenia,

Tu sytuacja wygląda podobnie jak w spółkach kapitałowych.

Zalety:

• w pewnym sensie ograniczona odpowiedzialność.
• uproszczona ewidencja przychodów i kosztów

Najczęstsze powody zmiany organu prowadzącego przedszkola

Wielu właścicieli niepublicznych przedszkoli jest bardzo mocno związanych ze swoimi placówkami. Szczególnie jeśli osoba prowadząca to pasjonat, pedagog, dla którego jest to jakaś droga życiowa. Natomiast istnieje też grupa osób, które traktują działalność placówki bardziej biznesowo. Zarówno w przypadku pierwszej jak i drugiej grupy zdarzają się jednak sytuacje sprzedaży przedszkola. Nie ma tu jakiegoś jednego modelu – ilu ludzi tyle motywów. 

Najczęściej pojawiającym się powodem sprzedaży przedszkola jest przebranżowienie, podjęcie pracy etatowej, ale też wyjazd za granicę czy potrzeba zmiany i rozwoju. Czasami jest to emerytura lub powiązana z nią zaplanowana sukcesja. Zdarza się też niestety, że powodem zbycia są problemy organu prowadzącego. 

Z perspektywy kancelarii mogę powiedzieć, że najczęściej występującymi powodami zmiany organu prowadzącego przedszkole są:

• sprzedaż
• restrukturyzacja i rozwój
• sukcesja

Jak wygląda proces przeniesienia placówki

Ze strony, nazwijmy to, administracyjno-prawno-oświatowej, proces przeniesienia jest bardzo uproszczony. Ustawodawca stworzył bardzo krótką ścieżkę, uzasadnioną kwestią zachowania ciągłości funkcjonowania placówki.

Najpóźniej na miesiąc przed planowaną zmianą organu należy złożyć wniosek o zmianę danych dotyczących organu prowadzącego, wpisanych do ewidencji niepublicznych przedszkoli. Jeżeli nie ma jakiejś nadzwyczajnej przeszkody, organ ewidencyjny wpisuje nowy organ i właściwie ten nowy organ rozpoczyna działanie od tego momentu dalej funkcjonowanie.

Ważne jest, że nowy organ prowadzący przejmuje placówkę wraz ze wszystkimi pozwoleniami i uprawnieniami. Nie jest więc konieczne dostarczanie nowych zaświadczeń od straży pożarnej, czy przechodzenie ponownej kontroli sanitarnej, to wszystko jest zachowane.

Problemy mogą się pojawić, jeżeli zaczynamy oceniać tą czynność z punktu widzenia prawa cywilnego, handlowego, podatkowego, czy nawet z punktu widzenia ustawy o finansowaniu zadań oświatowych. Z tej strony brak pewnych jasnych regulacji, więc jeżeli nie przyjrzymy się temu dobrze, mogą się pojawić różne nieprzyjemne niespodzianki.

Zmiana organu prowadzącego a dotacja

Jeśli chodzi o dotację oświatową przyznaną na rok, w którym następuje przejęcie, to zostaje ona przejęta razem z placówką – tutaj mamy pełną kontynuację.

Natomiast niemiła niespodzianka może nas spotkać, jeżeli okaże się, że poprzedni organ prowadzący przedszkole w nieprawidłowy sposób pobierał lub wydatkował dotację. Jeśli taka sytuacja wyjdzie na jaw w czasie rozliczania dotacji, kiedy przedszkole ma już nowy organ prowadzący to właśnie on może zostać pociągnięty do odpowiedzialności. Oznacza to, że nowy organ prowadzący zostanie zobowiązany do zwrotu środków z dotacji do budżetu organu finansującego. Może się więc okazać, że nabywca wraz z przedszkolem nabył całkiem spore zobowiązania.

Natomiast pojawiają się ostatnio orzeczenia, i takie także jest nasze stanowisko w tej sprawie, że absolutnie nie można tej odpowiedzialności przypisywać nowym organom prowadzącym. Po pierwsze dlatego, że nie ma podstawy do przeniesienia takiej odpowiedzialności. Powinno to być w prawie jasno i wyraźnie określone, jak w przypadku zbycia przedsiębiorstwa, gdzie obowiązuje solidarna odpowiedzialność zbywcy i nabywcy. 

Idąc torem myślenia, że odpowiedzialny jest zawsze tylko bieżący organ prowadzący, można by dojść do konkluzji, że jeżeli ktoś będąc organem prowadzącym przedszkole niepubliczne wygeneruje zobowiązanie, a następnie doprowadzi do wykreślenia się z ewidencji niepublicznych przedszkoli, to w ogóle nie będzie ponosił odpowiedzialności. A to byłoby już zupełnie przeciwko prawu.

Możliwe komplikacje cywilno-prawne i podatkowe

Cesja

Przedszkole to nie tylko działalność oświatowa, ale też określony majątek, prawa własności, czasami nieruchomości. Są też ruchomości, prawa obligacyjne, umowy z pracownikami, nazwa, opinia, rozwiązanie organizacyjne – to wszystko ma swoją wartość. Swego czasu takim naturalnym rozwiązaniem, które spotykaliśmy na rynku była tak zwana cesją. Nie jest to jednak końca bezpieczna forma, bo to jest tylko nośnik, który musi mieć jakąś podstawę, np. sprzedaż. 

Należy zwrócić uwagę również na kwestię umów, zarówno z pracownikami, jak i z rodzicami czy kontrahentami. One nie przechodzą automatycznie wraz z cesją. Nowy organ prowadzący musi zawrzeć je na nowo.

Posłuchaj w formie webinaru i poznaj przykładowe problemy i rozwiązania.

Problemy dotychczasowego organu prowadzącego

Czasem motywem zmiany organu prowadzącego mogą być problemy dotychczasowego organu prowadzącego i jednoczesna chęć zapewnienia ciągłości edukacji i finansowania zadania oświatowego. Należy zwrócić uwagę, że taka motywacja i z tego powodu przeprowadzona zmiana może się wiązać z ryzykiem podejrzenia o jakąś formę obejścia prawa.

Przekazanie mienia

Zdarza się również, że motywem do zmiany organu jest kwestia przekazania własnego mienia dla przedszkola, a szczególności nieruchomości. Możemy się tu bowiem spotkać z całym spektrum komplikacji, a jednym z nich jest kwestia przesunięcia majątkowego i możliwości rozliczenia kosztów korzystania z nieruchomości z dotacji. Bywa więc, że właściciel placówki, chcąc zoptymalizować działalności i nie narażać się na problemy z rozliczeniem dotacji decyduje się na zmianę organu prowadzącego, aby możliwy był wynajem.

Z matki na córkę, czyli sukcesja

W sektorze oświaty dosyć często spotykanym zjawiskiem jest sukcesja. Właścicielom z reguły zależy, aby ich placówki nie kończyły działalności wraz z ich odejściem na emeryturę czy nawet śmiercią, więc przygotowują się do takiej ewentualności zawczasu. Szczególnie często są to sytuacje pomiędzy mamą a córką, kiedy w takim klasycznym, dobrym modelu sukcesyjnym, mama najpierw przygotowuje córkę do prowadzenia tej placówki, a potem przekazuje i przechodzi na emeryturę.

Sukcesja może nastąpić pomiędzy osobami żyjącymi albo też w formie spadku. Organ prowadzący składa oświadczenie do organu ewidencyjnego, w którym wskazuje osobę fizyczną albo prawną, która na wypadek jej śmierci zostanie organem prowadzącym. Ta osoba fizyczna lub osoba prawna powinna oświadczyć się, że wyraża na to zgodę i wtedy ta transmisja administracyjno-prawna odbywa się bardzo szybko.

Podsumowanie

Na koniec klika dobrych rad, na co zwrócić uwagę, w zależności po której stronie procesu zmiany organu prowadzącego się znajdujesz:

Jeśli jesteś szeroko pojętym zbywcą, czyli sprzedajesz, restrukturyzujesz, zmieniasz, przekształcasz formę działalności:

• Zbadaj dokładnie wszystkie konsekwencje cywilnoprawne i podatkowe.
• Oceń bardzo wnikliwie szanse, ryzyka, koszty, korzyści zmiany. 

Jeśli jesteś potencjalnym nabywcą:

• Zbadaj, czy w placówce nie ma tych ukrytych niespodzianek, o których wspomnieliśmy

• Jeśli dana jednostka samorządu terytorialnego to umożliwia w danej gminie to sprawdź wyniki kontroli w nabywanej placówce, żeby upewnić się, czy nie ma problemu z rozliczeniem dotacji.
• Być może konieczny będzie prywatnym audytem tego, jak pobierane i wydatkowane były dotacje.

Choć więc zmiana osoby prowadzącej przedszkole na pozór wydaje się być dość prostym procesem, to jednak może czaić się tu sporo zagrożeń i ryzyk. Decydując się na zbycie lub nabycie placówki trzeba wziąć pod uwagę wszystkie możliwe problemy i konsekwencje i dobrze się do niej przygotować.