Realizacja podstawy programowej w przedszkolu – metody i narzędzia monitorowania
Sposoby monitorowania podstawy programowej w konkretnych placówkach bywają różne i zależne od decyzji dyrektora przedszkola. Są jednak pewne kroki oraz narzędzia, które znacząco ułatwiają to zadanie i pozwalają na całkowite zautomatyzowanie bądź przyspieszenie czynności związanych z tym procesem. Jak dokładnie on wygląda i jaką rolę odgrywają w nim dzienniki elektroniczne? Zapraszamy do lektury artykułu.
W tym artykule:
- Podstawa programowa w przedszkolu
- Czym dokładnie jest realizacja podstawy programowej wychowania przedszkolnego?
- Monitorowanie realizacji podstawy programowej
- Dzienniki elektroniczne a podstawa programowa
- Gotowe dzienniki wydawnictw w formie elektronicznej
- Formy kontroli realizacji podstawy programowej
- Procedura monitorowania podstawy programowej
- Na co zwrócić szczególną uwagę?
Podstawa programowa w przedszkolu
Podstawa programowa wychowania przedszkolnego to zbiór umiejętności, które dziecko powinno zyskać i szlifować, zanim pójdzie do szkoły. Inaczej podstawa programowa ujmuje cele wychowania przedszkolnego, które muszą zostać ujęte w procesie edukacji najmłodszych. Wśród nich duży akcent kładzie się na rozwój fizyczny, emocjonalny, społeczny oraz poznawczy.
Warto podkreślić, że po ostatnich zmianach wprowadzonych do podstawy programowej wychowania przedszkolnego większy nacisk kładziony jest na zabawę niż tzw. zajęcia kierowane. W dokumencie zwrócono między innymi uwagę, że przy zabawach ruchowych dzieci doskonalą motorykę, a dodatkowo wiąże się ona z zaspokojeniem potrzeby ruchu, zabawy konstrukcyjne natomiast wspierają rozwój intelektualny. Nauczyciele powinni też wspierać rozwój przedszkolaków, uwzględniając ich indywidualne potrzeby.
Naturalna zabawa dziecka wiąże się z doskonaleniem motoryki i zaspokojeniem potrzeby ruchu, dlatego organizacja zajęć na świeżym powietrzu powinna być elementem codziennej pracy z dzieckiem w każdej grupie wiekowej.
Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych
Podstawy programowej wychowania przedszkolnego nie należy utożsamiać z programem wychowania przedszkolnego. Choć program obejmuje treści zawarte w podstawie programowej, to dodatkowo może zawierać elementy wykraczające poza te zapisane w podstawie programowej.
Czym dokładnie jest realizacja podstawy programowej w przedszkolu?
Sama podstawa programowa wychowania przedszkolnego nie zawiera materiału nauczania, treści, zagadnień, a jedynie efekty nauczania, efekty realizacji pewnych tematów. Zagadnienia, materiał nauczania, przykłady kręgów tematycznych, a nawet tematów zajęć tworzy autor programu, wskazując nauczycielowi sposób osiągania celów zawartych w podstawie programowej.
Podstawa programowa określa nie tylko cele, ale też obszary, w których powinny być one realizowane. W każdym z nich podane są umiejętności i wiadomości, które powinny w trakcie swojej przedszkolnej edukacji nabyć dzieci. Są to między innymi następujące obszary:
- Umiejętności społeczne – dziecko nabywa umiejętności porozumiewania się z innymi ludźmi, respektowania i tworzenia zasad, uczy się zachowań społecznych, używania zwrotów grzecznościowych, m.in. w sytuacji wymagającej przeproszenia i przyjęcia konsekwencji swojego zachowania.
- Rozwój emocjonalny – dziecko uczy się rozpoznawać i nazywać podstawowe emocje, próbuje radzić sobie z ich przeżywaniem w sposób umożliwiający mu adaptację w nowym otoczeniu, np. w nowej grupie starszych dzieci, a także rozróżniać emocje i uczucia przyjemne i nieprzyjemne czy zauważać, że nie wszystkie przeżywane emocje mogą być podstawą do podejmowania natychmiastowego działania.
- Samoobsługa – przedszkolak uczy się nawyków higienicznych i kulturalnych, czyli np. samodzielnie wykonuje podstawowe czynności higieniczne
- Rozwój poznawczy i intelektualny – obejmuje m.in. opisywanie zjawisk i rzeczy za pomocą języka mówionego, rozróżnianie głosek na początku i końcu w wybranych prostych fonetycznie słowach czy posługiwanie się pojęciami dotyczącymi zjawisk przyrodniczych.
- Wychowanie przez sztukę – dziecko zapoznaje się z różnymi środkami aktywności muzycznej, rozwijając swoją wyobraźnię muzyczną, a także wyrażać swoje emocje za pomocą tańca, ruchu, gestów, impresji plastycznych, technicznych, teatralnych, mimicznych, konstrukcji i modeli z tworzyw i materiału naturalnego oraz innych typowych dla dziecka form wyrazu.
- Poszanowanie świata przyrody – zapoznając się z wiadomościami z życia zwierząt i roślin, dziecko uczy się dostrzegać emocjonalną wartość otoczenia przyrodniczego.
- Kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania – przygotowanie dzieci do systematycznej nauki czynności złożonych, takich jak czytanie i pisanie, niezbędnych do podjęcia nauki w szkole podstawowej.
W celu właściwego przygotowania dzieci do podjęcia nauki w szkole podstawowej, nauczyciele powinni znać podstawę programową kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych w zakresie I etapu edukacyjnego. podstawy programowej kształcenia ogólnego.
Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych
Monitorowanie realizacji podstawy programowej
Osobą, która ustala procedury związane z monitorowaniem realizacji podstawy programowej jest dyrektor. Następnie ma on za zadanie przekazać je nauczycielom. Przede wszystkim muszą być dobrze poinformowani w kwestii zadań, jakie leżą w ich zakresie obowiązków. Ważne są również terminy oraz obowiązujące dokumenty (między innymi dzienniki oraz ich forma). Dyrektor może również wyznaczyć osoby, które będą go zastępować w kontrolowaniu przestrzegania procedur związanych z monitorowaniem i realizacją wyznaczonych zadań.
Podstawę programową należy monitorować w trzech aspektach:
- planowanie i systematyczność realizacji podstawy programowej– wybrany lub napisany program powinien gwarantować realizację całej podstawy programowej;
- zgodność realizacji z zalecanymi sposobami i warunkami – właściwie opracowany rozkład dnia, oraz odpowiednia aranżacja przestrzeni, w której realizowane są zajęcia;
- efekty realizacji, czyli umiejętności dzieci – analiza wyników obserwacji pedagogicznych i diagnozy przedszkolnej, kontrola efektywności udzielanej w przedszkolu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
W przypadku dzieci z orzeczeniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych konieczne jest dostosowanie programu zgodnie z IPET.
Uczniowi objętemu kształceniem specjalnym dostosowuje się odpowiednio program wychowania przedszkolnego i program nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia. Dostosowanie następuje na podstawie opracowanego dla ucznia IPET uwzględniającego zalecenia zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego.
Art. 127 ust. 3. Ustawy Prawo oświatowe z dnia 14 grudnia 2016 r. (Dz.U z 2017 r., poz. 59)
Dzienniki elektroniczne a podstawa programowa
Jednym z zadań, jakie dotyczą dyrektora oraz wychowawcy w przedszkolu jest oczywiście prowadzenie dziennika. Coraz popularniejsze stają się w tym wypadku dzienniki elektroniczne. Nic dziwnego - prócz tego, że jest to zdecydowanie szybsza i łatwiejsza forma (a także bezpieczniejsza, ponieważ taki dziennik nie może ulec zniszczeniu), to jeszcze sprzyja kontroli w zakresie monitorowania tematów podstawy programowej.
Gotowe dzienniki wydawnictw w formie elektronicznej
Dzieje się tak nie tylko dzięki temu, że wypełnianie na bieżąco dzienników elektronicznych jest łatwiejsze, ale również dzięki dostępności gotowych tematów zajęć z różnych wydawnictw. Tak jest w LiveKid (który obecnie jest najczęściej używanym dziennikiem elektronicznym w Polsce), gdzie mamy do dyspozycji wydawnictwa takie jak PWN, Mac, Nowa Era, WSiP, Podręcznikarnia, Macmillan, Didasko czy Klett.
Jeśli chcesz poszerzyć tematykę tego, jakie korzyści przynosi placówce korzystanie z dziennika elektronicznego oraz jak wspomaga on monitorowanie podstawy programowej - poniżej znajdziesz link do bezpłatnego webinaru.
Ponadto dzięki dziennikowi elektronicznemu łatwiejsze jest też monitorowanie podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Dzięki temu, że poszczególne jej punkty są przyporządkowane do danej lekcji i można w prosty sposób oznaczyć te, które zostały zrealizowane, a następnie zweryfikować stopień realizacji podstawy programowej.
Formy kontroli realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego
Główną formą kontroli w tym wypadku będzie oczywiście dokumentacja przebiegu nauczania, której wymagają przepisy prawa. Mamy również dokumentację pomocniczą, również tę prowadzoną przez nauczycieli. Takimi dokumentami mogą być: indywidualny program wspomagania rozwoju, protokoły rad pedagogicznych, zebrań z rodzicami czy kronika przedszkola lub grupy.
Monitorowanie realizacji podstawy programowej powinno się odbywać na trzech poziomach:
- Planowanie i systematyczność realizacji
Dyrektor powinien przeanalizować wybrany przez nauczyciela program, zwracając uwagę na to, czy gwarantuje on realizację podstawy.
Narzędzia:- arkusz wniosku o dopuszczenie programu do użytku
- schemat planu pracy uwzględniający 4 sfery rozwoju
- arkusz kontroli planów pracy
- arkusz monitoringu wypełniany przez nauczycieli i sprawdzany dwa razy do roku przez dyrektora
- arkusz obserwacji kontrolno-oceniającej i doradczo-doskonalącej
- arkusz kontroli diagnozy i obserwacji pedagogicznych
- Zgodność realizacji z zalecanymi warunkami i sposobami realizacji
Między innymi organizacja stałych i czasowych kącików zainteresowań, dostosowanie ich do rozwoju potencjału dziecka poznanego w wyniku obserwacji i diagnozy. Ważne jest też informowanie rodziców o postępach dziecka i współpraca w celu realizacji programu.
Narzędzia:- arkusz kontroli sal przedszkolnych
- ramowy rozkład dnia
- arkusz kontroli diagnozy i obserwacji
- arkusz kontroli planów miesięcznych
- Efekty realizacji, czyli umiejętności dzieci
W związku z całościowym podejściem do edukacji dziecka, obejmującej wszystkie obszary rozwoju, oceniając przygotowanie do podjęcia edukacji w szkole, należy zwrócić uwagę na rozwój emocjonalny, fizyczny i społeczny dzieci – nie tyko poznawczy.
Narzędzia:- arkusz obserwacji diagnozującej
- arkusz wywiadu z nauczycielami edukacji wczesnoszkolnej
Procedura monitorowania podstawy programowej
Procedura monitorowania podstawy programowej powinna być corocznie aktualizowana. Należy ją dostosowywać do obowiązujących regulacji prawnych, a także uwzględnić wnioski z ubiegłorocznego nadzoru pedagogicznego. Składa się ona z 6 elementów:
1. Cel procedury
Określenia sposobu oraz narzędzi służących do dokumentowania czynności związanych z nadzorem nad realizacją podstawy programowej.
2. Podstawa prawna
Podstawę prawną dla opracowania procedury monitorowania podstawy programowej wychowania przedszkolnego stanowią:
- rozporządzenie MEN z 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1658),
- rozporządzenie MEN z 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz.U. z 2017 r. poz. 1611),
- rozporządzenie MEN z 17 marca 2017 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2017 r. poz. 649),
- rozporządzenie MEN z 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356).
3. Zakres procedury
Kogo dotyczy procedura, tj. dyrektora przedszkola oraz nauczycieli.
4. Przedmiot monitorowania
Obejmuje monitorowanie m.in.: treści z podstawy programowej, efektów realizacji podstawy programowej, przestrzegania warunków i sposobów realizacji. Szczegółowy zakres określa dyrektor przedszkola, który może wskazać dodatkowe obszary badania, np.: zaangażowanie dzieci w zajęcia prowadzone w przedszkolu czy współpraca z rodzicami i środowiskiem lokalnym
5. Tryb postępowania
W tym miejscu należy wskazać m.in.: zadania nauczycieli, czynności podejmowane przez dyrektora, zasady, którymi kieruje się dyrektor oraz nauczyciele prowadzący zadania nad realizacją podstawy programowej czy sposób wykorzystania danych pozyskanych w ramach tego procesu.
6. Załączniki
Dokumenty uzupełniające, sporządzane przez nauczycieli w celu umożliwienia dyrektorowi monitorowania realizowania przez nich podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz narzędzia wykorzystywane do tego celu przez dyrektora.
Na co zwrócić szczególną uwagę?
Podczas monitorowania przebiegu kształcenia powinniśmy jako dyrektorzy zwracać szczególną uwagę na proces planowania, a następnie systematyczność realizacji założonych działań. Zwracamy zatem uwagę na fakt, czy założone plany i projekty realizują całość podstawy programowej i czy postępują zgodnie z założeniami. Następnie sprawdzamy również, czy ta realizacja następuje zgodnie z określonymi i zalecanymi sposobami, metodami i w dobrych warunkach (np. w odpowiedniej przestrzeni, czy rozkładzie dnia). Następnie - co być może jest nawet najważniejszym aspektem - jakie umiejętności zostały w rzeczywistości nabyte przez dzieci w trakcie. Tutaj posłuży nam obserwacja zajęć, analiza wyników i diagnozy przedszkolnej.
