Kiedy sztuka pomaga, czyli o metodach arteterapii
Jak łatwo jest zdefiniować pojęcie sztuki? Niełatwo, biorąc pod uwagę, jak bardzo zależna jest od upodobań indywidualnych człowieka. Jedno jest pewne - potrafi leczyć. I może być wykorzystywana w edukacji wczesnoszkolnej dziecka, zarówno w domu, jak i w przedszkolu. Zapraszamy do zagłębienia się w tajniki arteterapii!
W artykule znajdziesz:
- Czym jest arteterapia i kto może z niej skorzystać?
- Rozwój arteterapii dla dzieci
- Jaką dziedzinę arteterapii wybrać?
- Rysunek i malarstwo
- Co nam pokazują rysunki dziecka?
- Bajkoterapia
- Grafika komputerowa
- Fotografia jako metoda arteterapii
- Rzeźba i sztuki użytkowe
- Filmoterapia i Teatroterapia
- Wyzwalanie emocji dziecka
- Zdobnictwo i dekoratorstwo
- Choreoterapia i Muzykoterapia
- Arteterapia na co dzień
Czym jest arteterapia i kto może z niej skorzystać?
Arteterapia jest rodzajem terapii zajęciowej (stosowana również w przedszkolu), którą wykorzystuje się w świadomym i powtarzalnym sposobie postępowania terapeutycznego, prowadzącego do określonego wyniku. Pojęcie wywodzi się od angielskich słów “art” czyli sztuka, oraz “therapy” czyli terapia. Jest zaliczane do metod psychoterapii, a jego medium to ogólnie pojęte środki twórczości. Może służyć właściwie każdemu, niezależnie od wieku.
Rozwój arteterapii dla dzieci
Dziecięca arteterapia rozwija się szczególnie dynamicznie. Dzieci bardzo dobrze reagują na taki rodzaj terapii, dzięki czemu w wielu wypadkach staje się ona naprawdę skuteczna. Zwłaszcza w przypadku dzieci autystycznych, z zaburzeniami emocjonalnymi i po traumatycznych przejściach. W efekcie zastosowania arteterapii dzieci stają się spokojniejsze i pozbywają się wewnętrznych napięć. Metoda pomaga również wyeliminować blokady emocjonalne, a co za tym idzie poprawić podejście społeczne dziecka.
Jaką dziedzinę arteterapii wybrać?
Wybór poszczególnej metody arteterapii zależy najczęściej od specyfiki małego pacjenta. Konkretne przypadki problemów mogą potrzebować pasującej do tego metody. Dużo zależy również od talentów i zainteresowań dziecka - jeśli np. lubi rysować i dobrze się przy tym czuje, dobrym wyborem dla niego może być właśnie terapia poprzez rysunek. Bardzo popularne wśród dzieci są również choreoterapia oraz muzykoterapia. Poniżej rozpisujemy i klasyfikujemy inne popularne rodzaje terapii zajęciowej.
Rysunek i malarstwo
Wyrażanie swoich emocji poprzez rysunek jest niezwykle cennym źródłem informacji terapeutycznej - a do tego również przychodzącym naturalnie. Dziecko już od drugiego życia uczy się coraz lepiej przenosić swoje myśli, wyobrażenia i lęki na papier. Na początku są to jedynie zwykłe bazgrołki ćwiczące sprawność manualną. Z czasem nabierają kształtu, a dziecko doskonali sposób przedstawiania za pomocą ołówka czy kredek tego, co już wie o świecie. Oczywiście zupełnie innych informacji dostarcza nam rysunek spontaniczny, a innych podyktowany przez osobę dorosłą. Z obu można jednak wyciągnąć wiele wniosków na temat tego, co dziecko czuje lub myśli.
Co nam pokazują rysunki dziecka?
Jest to wyraz nie tylko jego obecnych zainteresowań, ale też nastroju, poziomu wiedzy i wyobrażeń. W przypadku prośby o konkretny rysunek można zbadać poziom dojrzałości psychicznej lub występowanie ewentualnych upośledzeń. Jeśli znajdziemy na rysunku dziecka niepokojące nas elementy, warto rozmawiać z małym twórcą o tym, co nim kierowało podczas tworzenia ich. Nie krytykujmy rysunków dziecka i nie zakazujmy malowania czegoś. To dla nas cenne źródło informacji, a dla dziecka - sposób na uzewnętrznienie swoich emocji i uporządkowanie swojej wiedzy o świecie.
Bajkoterapia
Bajkoterapia to metoda terapii zajęciowej, która wykorzystuje gotowe bajki oraz opowieści dla dzieci. Stanowi odłam szerszej specyfikacji, jaką jest biblioterapia, czyli rozwiązywanie problemów osobistych poprzez ukierunkowane czytanie. Bajkoterapia prócz korzyści terapeutycznych niesie ze sobą szereg pozytywnych skutków. Dziecko pogłębia swoją wiedzę o świecie, kulturze, ludziach, poznaje historię i obyczaje. Rozwija wyobraźnię, poszerza zakres słownictwa i rozpoznaje swoje zainteresowania.
Skutkiem terapeutycznym tej metody jest przede wszystkim wyzwolenie różnego rodzaju emocji i odreagowanie napięć. Czytanie lub słuchanie opowieści pomaga również spojrzeć na bieżące problemy i wątpliwości z innej perspektywy. Dostarcza różnorodnych wzorców zachowań i przykładów rozwiązań.
Grafika komputerowa
W czasach, kiedy komputeryzacja święci triumfy, a każde dziecko domaga się telefonu od najmłodszych lat, również ten postęp wykorzystać można w metodach arteterapii. Oczywiście - z dużą dozą ostrożności i uwagi przed mogącymi z tego płynąć niebezpieczeństwami. Grafika komputerowa to nowoczesne wydanie rysunku. Zazwyczaj interesują się nią już raczej starsze dzieci, ale i tym młodszym może wydać się interesująca nauka grafiki na komputerze.
Fotografia jako metoda arteterapii
Warto również od najmłodszego rozwijać chęć dziecka do fotografowania otaczającego go świata. Wykonane zdjęcia pomogą zidentyfikować, czym dziecko się interesuje i na co zwraca uwagę podczas obserwacji świata i ludzi. Natomiast zachęcenie do opisywania wykonanych zdjęć jest okazją do jeszcze dokładniejszego poznania punktu widzenia dziecka.
Rzeźba i sztuki użytkowe
Podobnie jak rysunek, rzeźbienie otwiera dostęp do wnętrza, emocji i blokad - również u dzieci. Arteterapia przez rzeźby jest nieco rzadziej spotykaną metodą terapii, przez co może też wydać się ciekawsza. Dziecko, gdy nauczy się rzeźbić, poznaje satysfakcję z własnoręcznego wyrabiania własnego przedmiotu, udoskanalania go, a następnie używania lub podarowywania bliskim. Rzeźbienie wymaga cierpliwości i skupienia, które odciąga uwagę i pozwala uspokoić i uporządkować emocje. Dodatkowo rozwijają się zdolności manualne dziecka.
Filmoterapia i Teatroterapia
Spektakl teatralny ceniono sobie od dawien dawna za możliwość przeżywania tzw. katharsisczyli jednej z nadrzędnych cech sztuki. To greckie słowo oznacza oczyszczenie i polega na uwalnianiu się od cierpień, odreagowywanie napięcia i emocji, skrępowanych myśli i wyobrażeń. Obecnie uczucie to pojawia się zarówno w sztuce teatralnej, jak i filmowej. Obie metody powiązane są z edukacją poprzez obraz - spektakl sceniczny, lub sceny filmowe, podczas którego pacjent może wczuwać się w różne role, stawiać w sytuacji bohatera filmowego czy analizować skutki poszczególnych jego zachowań i wyciągać wnioski.
Wyzwalanie emocji dziecka
Dzięki postaciom pacjent dociera do swoich głęboko ukrytych emocji, a następnie jest w stanie przełożyć sytuację filmową na swoje własne życie - już znając te emocje i potrafiąc lepiej sobie z nimi radzić. Poprawie ulegają: komunikacja, rozumienie ludzi, umiejętność dostrzegania i nazywania emocji, budowanie optymizmu i sposobów na radzenie sobie z problemami. Mechanizmy obronne - wyparcie, zaprzeczenie - tracą natomiast na sile. Warto często pytać dziecka, z jakim bohaterem bajki czy filmu dla dzieci identyfikowało się podczas seansu i dlaczego. Odpowiedź może powiedzieć nam wiele o tym, co czuje, kim chciałoby być i jakie motywy nim kierują.
Zdobnictwo i dekoratorstwo
Zapewne brzmi poważnie i zupełnie nie przypomina w tym metody, którą można posługiwać się w przedszkolu. Ale wzornictwo i dekoratorstwo to nie tylko ciężkie, manualne prace. To również sztuka tworzenia laurek, ozdabianie ich, wycinanie i wyklejanie, techniki plastyczne. Dla kogo przeznaczone? Dla każdego! Wystarczy dostosować poziom trudności pracy do etapu zainteresowań dziecka. W ten sposób te dwie metody to kolejny sposób na ustabilizowanie emocji oraz zaburzeń aktywności psycho-ruchowej.
Choreoterapia i Muzykoterapia
Ruch to zdrowie - to powiedzenie zna każdy, i chyba nikt nie jest skłonny mu zaprzeczać. Terapia tańcem to jedna z najpopularniejszych metod arteterapii. Opiera się na wykorzystaniu ruchu jako procesu, który zwiększa fizyczną, psychiczną i duchową integrację. Podstawowe elementy tańca – ruch i rytm stają się drogą do uzyskania harmonii ciała i umysłu, ułatwiają poznanie siebie i swoich emocji, a także porozumiewanie się z innymi ludźmi. Dla dziecka dodatkową korzyścią jest możliwość wyładowania energii, tzw. “wyszalenia się” podczas zajęć. Natomiast tradycje wykorzystywania muzyki w terapii znane są już czasów plemiennych, kiedy szamani wykorzystywali śpiew czy grę na prostych instrumentach podczas odbywanych rytuałów leczniczych. Dziś muzykoterapią leczy się wiele zaburzeń, również dziecięcych.
Arteterapia na co dzień
Choć aby uzyskać najbardziej optymalne skutki prowadzenia terapii poprzez sztukę najlepiej jest pomyśleć o zajęciach prowadzonych przez specjalistów w tej dziedzinie, to jednak ich elementy możemy z powodzeniem wprowadzić do domu lub placówki od zaraz. Po pierwsze - zajęcia z elementami arteterapii będą dla dziecka dobrym treningiem kreatywności, a po drugie mogą zredukować poziom stresu. Dla nas - przy odpowiednio prowadzonej obserwacji - staną się natomiast źródłem wiedzy o tym, co dzieje się w życiu dzieci, a o czym niekoniecznie powiedzą nam wprost.
Chcesz dowiedzieć się więcej o rozwoju myślenia twórczego dziecka? Obejrzyj szkolenie z Panią Monią - Moniką Sobkowiak - w ramach e-konferencji “Kreatywni w edukacji”
