Czy Twoje dziecko jest wysoko wrażliwe?

Mówi się, że połowa naszej osobowości jest zależna od doświadczeń i środowiska, w jakim dorastamy i przebywamy. Niemniej druga połowa to już efekt wrodzonych zmiennych temperamentalnych. Jedną z takich zmiennych jest właśnie wrażliwość. Dzisiaj skupiamy się na dzieciach wysoko wrażliwych, ich cechach szczególnych oraz predyspozycjach.

W tym artykule:

• Wysoko wrażliwe, czyli jakie?
• Cztery cechy dziecka wysoko wrażliwego
• Czy Twoje dziecko jest wysoko wrażliwe?
• Czego potrzebuje wysoko wrażliwe dziecko?
• Trzy strefy działania 
• Dobrze jest być wysoko wrażliwym!

Wysoko wrażliwe, czyli jakie?

Profesor psychologii Elaine Aron przeprowadziła badania, których wyniki zamieściła w książce “Wysoko wrażliwe dziecko. Jak je zrozumieć i pomóc mu żyć w przytłaczającym świecie”. Z badań tych wynika, że około 15-20 procent ludzi jest wysoko wrażliwych. Wśród nich są również dzieci. Według badaczki wysoko wrażliwe dziecko charakteryzuje się kilkoma cechami - jest dużo bardziej empatyczne, bystre i kreatywne. Jednocześnie cechuje je również ostrożność w kontaktach i doświadczeniach, a także silna intuicja. 

Zbyt duża ilość bodźców może wywoływać u niego drażliwość. Jest to spowodowane bardzo wyczulonym układem nerwowym. Często wydaje się nieco bardziej wycofane i nieśmiałe od innych dzieci. Wysoka wrażliwość nie jest jednak żadną przypadłością chorobową. Wymaga jednak od rodziców i nauczycieli podjęcia odpowiedniego traktowania. 

Cztery cechy dziecka wysoko wrażliwego

Profesor Aron wyróżniła cztery konkretne cechy, które charakteryzują wysoko wrażliwe dziecko (i nie tylko dziecko). 

• Głębokie przetwarzanie - pogłębiona refleksja, która wynika z tego, że wysoko wrażliwe dzieci i dorośli dokonują wnikliwej i szczegółowej analizy rzeczywistości. Rozpoczyna się to już od maleńkości, kiedy dziecko reaguje na niewielkie zmiany przestrachem 
• Przeciążenie układu nerwowego - zazwyczaj będące następstwem natłoku informacji i bodźców. W przypadku dzieci wysoko wrażliwych, układ nerwowy jest zdecydowanie bardziej aktywny i zmusza dziecko do reakcji obronnych, gdy czynników i informacji robi się za dużo. 
• Wysoka reaktywność emocjonalna - emocje osób z wysoką wrażliwością bardzo szybko się wybudzają, ale powoli wygaszają. 
• Przeciążenie sensoryczne, czyli natłok bodźców - mózg osób wysoko wrażliwych posiada szczególną zdolność do rejestrowania sygnałów z otoczenia. To właśnie dlatego dzieciom wysoko wrażliwym jest często “za gorąco”, “za zimno”, czy “za głośno”.

Czy Twoje dziecko jest wysoko wrażliwe?

W książce Elaine Aron znajdziemy również test, który pozwala wstępnie zweryfikować, czy mamy do czynienia z wysoko wrażliwym dzieckiem. Oto pytania zawarte w kwestionariuszu.

Z którymi z tych zdań zgodzisz się w odniesieniu do Twojego dziecka?

Moje dziecko...

1. łatwo się przestrasza.
2. skarży się na gryzące ubrania, szwy w skarpetkach czy metki, które drapią jego skórę. 
3. zazwyczaj nie lubi wielkich niespodzianek. 
4. lepiej się uczy dzięki łagodnym wskazówkom, a nie surowym karom. 
5. zdaje się czytać w moich myślach. 
6. używa słów skomplikowanych jak na swój wiek. 
7. wyczuwa nawet najdelikatniejszy niezwykły zapach.
8. ma inteligentne poczucie humoru. 
9. zdaje się być obdarzone intuicją.
10. z trudem zasypia po ekscytującym dniu. 
11. niezbyt dobrze sobie radzi z dużymi zadaniami. 
12. chce się przebrać, jeśli jego ubranie jest wilgotne lub zabrudzone piaskiem. 
13. zadaje mnóstwo pytań.
14. jest perfekcjonistą. 
15. zauważa cierpienie i stres innych ludzi. 
16. preferuje spokojne zabawy.
17. zadaje głębokie i skłaniające do refleksji pytania. 
18. jest bardzo wrażliwe na ból.
19. nie lubi hałaśliwych miejsc. 
20. zauważa subtelności (że coś zostało przesunięte, zmianę w czyimś wyglądzie itd.)
21. zanim podejmie jakieś wyzwanie zastanawia się, czy jest to bezpieczne. 
22. najlepiej funkcjonuje wtedy, gdy w jego otoczeniu nie ma obcych. 
23. odczuwa wszystko bardzo głęboko. 

Wynik

Jeśli co najmniej 13 stwierdzeń z testu pasuje do Twojego dziecka, to prawdopodobnie jest ono wysoko wrażliwe. Pamiętaj jednak, że jeśli w przypadku Twojego dziecka tylko jedno lub dwa zdania są prawdziwe, ale za to w sposób niekwestionowany - również możesz być rodzicem wysoko wrażliwego dziecka. 

Czego potrzebuje wysoko wrażliwe dziecko?

Najważniejszą umiejętnością rodzica wychowującego wysoko wrażliwe dziecko jest szybkie odczytywanie sygnałów przestymulowania. Dodatkowym wyzwaniem staje się fakt, że dzieci wysoko wrażliwe mają sprawniej działający rezonans limbiczny. Oznacza to, że łatwiej przychodzi im wyczuwanie emocji rodziców - takich jak zdenerwowanie.

Przestymulowanie występuje wtedy, kiedy układ nerwowy nie jest w stanie poradzić sobie z nadmiarem wrażeń zmysłowych. Pamiętajmy o tym, że każdy z nas ma pewien próg tolerancji na bodźce zapachowe, świetlne, dotykowe itp. My jako dorośli mamy jednak pewną przewagę - z doświadczenia wiemy już, jakich bodźców chcemy unikać. Dzieci natomiast - niekoniecznie. 

Trzy strefy działania

Dostrojenie - dzieci uwielbiają, gdy emocje rodzica są kompatybilne z ich emocjami. I kiedy rodzic wspiera przeżywane przez nich emocje. Dlatego na radość najlepiej jest reagować radością i uśmiechem. W przypadku, gdy dziecko płacze, celem nie musi być przerwanie tej czynności, ale skupienie pełnej uwagi na dziecku. 

Przywiązanie - dla wysoko wrażliwego dziecka bezpieczny model przywiązania to podstawa prawidłowego i szczęśliwego rozwoju. Jeśli łączy je z rodzicem bezpieczna więź, to nawet jeśli zareaguje początkowo w typowy dla siebie sposób (przestrachem), ucieczka do rodzica da mu poczucie bezpieczeństwa. 

Samoregulacja - około dziewiątego miesiąca życia dziecko uczy się dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych. Przydatne w tym wypadku stają się metody samoregulacji. 

Dobrze jest być wysoko wrażliwym! 

O wysokiej wrażliwości warto uczyć dziecko najszybciej, jak to możliwe. Naszą rolą jest pomóc dziecku zrozumieć, jak radzić sobie z jej efektami, by w przyszłości móc jak najlepiej wykorzystać swój potencjał. Wysoko wrażliwe dzieci i dorośli bardzo często cechuje bowiem szereg niezwykle pożytecznych cech takich jak spostrzegawczość, analityczne myślenie, empatia, zdolność do szybkiej nauki oraz dobra intuicja