Wyżywienie w przedszkolu - przepisy, normy, zalecenia

Zapewnienie właściwego odżywiania dzieci w placówkach przedszkolnych to jedno z podstawowych zadań dyrektora przedszkola. W artykule omówimy regulacje prawne dotyczące wyżywienia w przedszkolach, kompetencje i obowiązki osób odpowiedzialnych za zapewnienie zdrowych i pożywnych posiłków. Przedstawimy również normy żywieniowe, które muszą być spełnione, oraz przeanalizujemy, na co zwrócić uwagę przy ustalaniu jadłospisów. Poruszymy kwestię wyboru między własną kuchnią i opłat za wyżywienie.

Spis treści:

• Wyżywienie w przedszkolu - regulacje prawne
• Kto kontroluje wyżywienie w przedszkolu?
• Kto odpowiada za jedzenie w placówce – zadania dyrektora przedszkola
• Normy żywności w przedszkolu
• Co powinien zawierać jadłospis w przedszkolu?
• Kuchnia czy catering?
• Opłaty za wyżywienie – za co płaci rodzic
• Akty prawne
• Często zadawane pytania

Wyżywienie w przedszkolu - regulacje prawne

Obowiązek zapewnienia wyżywienia w przedszkolu ustanawia Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku Prawo oświatowe, a dokładniej art 108, który mówi, że:

Przedszkole w zakresie realizacji zadań statutowych zapewnia dzieciom możliwość korzystania z:
1. pomieszczeń do nauczania, wychowania i opieki;
2. placu zabaw;
3. pomieszczeń sanitarno-higienicznych i szatni;
4. posiłków.

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku Prawo oświatowe

Aktem prawnym regulującym kwestie wyżywienia w placówkach oświatowych jest Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach. Choć potocznie nazywane jest „rozporządzeniem sklepikowym", dokument ten reguluje również zasady żywienia w przedszkolach.

Rozporządzenie to określa wymagania dotyczące środków spożywczych stosowanych w żywieniu zbiorowym dzieci, zwracając uwagę na zasady zdrowego żywienia, ograniczenie spożycia cukru, soli i żywności o wysokiej zawartości tłuszczu, a równocześnie zwiększenie ilości spożycia warzyw i owoców i niesłodzonych napojów.

Warto podkreślić, że wszystkie środki spożywcze stosowane w placówkach muszą spełniać odpowiednie wymagania dla danej grupy wiekowej, wynikające z aktualnych norm żywienia dla populacji polskiej. Normy opracowywane są przez ekspertów z Narodowego Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy. Aktualnie obowiązujące zostały opublikowane w 2020 roku i są dostępne na stronie Narodowego Centrum Edukacji.

Kto kontroluje wyżywienie w przedszkolu?

Głównym organem odpowiedzialnym za kontrolę żywienia w placówkach oświatowych jest Państwowa Inspekcja Sanitarna (Sanepid). W praktyce oznacza to, że oceną jakości posiłków w przedszkolu zajmują się lokalne Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne, właściwe dla terenu, na którym znajduje się przedszkole. Podczas kontroli Sanepid sprawdza, czy placówka spełnia wszystkie wymagania określone w obowiązujących przepisach prawnych.

Do zadań kontrolnych Sanepidu należy między innymi:

• Sprawdzanie jakości przygotowywanych posiłków;
• Kontrola warunków przechowywania żywności;
• Weryfikacja przestrzegania norm sanitarnych w kuchni;
• Ocena zgodności jadłospisów z obowiązującymi normami żywienia;
• Kontrola dokumentacji HACCP.

Kto odpowiada za jedzenie w placówce – zadania dyrektora przedszkola

Za organizację i jakość żywienia w placówce odpowiedzialny jest właściciel lub dyrektor przedszkola. Do obowiązków osoby zarządzającej przedszkolem należy:

• Zapewnienie odpowiedniej jakości posiłków;
• Organizacja procesu żywienia;
• Nadzór nad przestrzeganiem norm żywieniowych;
• Decyzja o formie żywienia (własna kuchnia lub catering).

W szczególnych przypadkach dyrektor może wyrazić zgodę na przynoszenie posiłków przez rodziców. Wtedy placówka musi zapewnić:

• Higieniczne warunki przechowywania żywności
• Odpowiednie warunki do podawania przyniesionych posiłków
• Zgodność przechowywania z przepisami sanitarnymi

Normy żywności w przedszkolu

Normy żywieniowe dla dzieci w wieku przedszkolnym są precyzyjnie określone i uwzględniają dwie główne grupy wiekowe: 1-3 lat oraz 4-6 lat.

Ważną zasadą jest to, że wyżywienie w przedszkolu powinno pokrywać około 75% całodziennego zapotrzebowania dziecka na energię i składniki odżywcze. Wynika to z faktu, że dziecko spędza w placówce większość aktywnej części dnia. Przy planowaniu posiłków należy więc brać pod uwagę:

• wiek dzieci w grupie,
• całodzienne zapotrzebowanie energetyczne,
• odpowiednie proporcje składników odżywczych.

Warto pamiętać, że ze względu na różny wiek dzieci, przy planowaniu posiłków w przedszkolu często stosuje się normę średnioważoną, uwzględniającą różne zapotrzebowanie energetyczne i odżywcze w poszczególnych grupach wiekowych.

Co powinien zawierać jadłospis w przedszkolu?

Za planowanie przedszkolnego menu odpowiada intendent, który sprawuje nadzór nad żywieniem w placówce. Prawidłowo zaplanowane wyżywienie przedszkolne powinno składać się z trzech głównych posiłków:

• śniadania,
• dwudaniowego obiadu,
• podwieczorku.

Nie ma sztywnych reguł dotyczących podziału posiłków - można je dzielić na mniejsze części. Ważne jest, aby przerwy między posiłkami nie przekraczały 3-4 godzin.

Zgodnie zapisami zawartymi w rozporządzeniu Ministra Zdrowia, jadłospis przedszkolny musi spełniać następujące kryteria:

• Posiłki powinny zawierać produkty z różnych grup żywieniowych:
  • Produkty zbożowe lub ziemniaki
  • Warzywa lub owoce (w każdym posiłku)
  • Mleko lub produkty mleczne
  • Mięso, ryby, jaja, orzechy lub rośliny strączkowe
  • Tłuszcze
• Codziennie w menu powinny znaleźć się:
  • Minimum dwie porcje nabiału
  • Jedna porcja produktów białkowych (mięso/jaja/strączkowe)
  • Warzywa lub owoce w każdym posiłku (z przewagą warzyw)
  • Minimum jedna porcja produktów zbożowych na śniadanie i obiad

Znakowanie wartością odżywczą posiłków w żywieniu przedszkolnym nie jest obowiązkowe, natomiast jadłospisy powinny zawierać wykaz składników poszczególnych potraw. Zgodnie z przepisami UE natomiast, jadłospis musi zawierać informacje o alergenach obecnych w każdej potrawie.

⚠️ Przy każdym posiłku powinien być zamieszczony skład oraz wyraźne oznaczenie składników alergennych.

Kuchnia czy catering?

Jeśli chodzi o źródło posiłków w przedszkolu to dostępne są dwa rozwiązania: własna kuchnia lub catering. Decyzja należy do dyrektora placówki i najczęściej podyktowana jest możliwościami lokalowymi przedszkola.

Placówka prowadząca własną kuchnię ma pełną kontrolę nad procesem przygotowywania posiłków. Równocześnie jednak rozwiązanie to wymaga większych nakładów organizacyjnych: odpowiedniego zaplecza lokalowego oraz zatrudnienia wykwalifikowanego personelu. Kuchnia przedszkolna musi spełniać szereg wymogów określonych przez Państwową Inspekcję Sanitarną, dotyczących między innymi ilości i przeznaczenia pomieszczeń oraz wyposażenia. Niezbędne są takie sprzęty jak profesjonalna kuchenka, minimum dwa zlewy, lodówka czy zmywarka.

Z kolei catering to opcja często wybierana przez mniejsze placówki, szczególnie przedszkola prywatne, które nie dysponują odpowiednim zapleczem kuchennym, aby przygotowywać posiłki we własnym zakresie. Takie rozwiązanie znacząco zmniejsza obowiązki personelu przedszkolnego związane z przygotowywaniem posiłków. Warto jednak pamiętać, że firmy cateringowe obsługujące przedszkola muszą przestrzegać tych samych norm i przepisów co przedszkolne kuchnie.

Opłaty za wyżywienie – za co płaci rodzic

Koszty wyżywienia dziecka w placówce pokrywają rodzice. Zasady pobierania opłat są jednak różne w przypadku przedszkoli publicznych i niepublicznych.

W przedszkolach publicznych opierają się na zasadzie ekwiwalentności, co oznacza, że rodzice płacą wyłącznie za faktycznie wykorzystane posiłki. W praktyce oznacza to, że w placówkach publicznych opłaty za wyżywienie pobierane są z dołu - po faktycznym wykorzystaniu posiłków - i nie mogą być pobierane za dni nieobecności dziecka, niezależnie od tego, czy nieobecność została zgłoszona przez rodzica.

W przedszkolach niepublicznych kwestie opłat za wyżywienie uregulowane są w regulaminie placówki, który określa zasady zgłaszania nieobecności dziecka. Najczęściej dyrektorzy placówek określają godzinę, do której musi zostać zgłoszona nieobecność, aby rodzic nie musiał ponosić opłaty. Jeżeli rodzic nie zgłosi nieobecności w odpowiednim czasie, będzie zobowiązany do poniesienia kosztu wyżywienia w danym dniu.

Doskonałym rozwiązaniem, usprawniającym proces zarządzania nieobecnościami dzieci, a co za tym idzie - posiłkami, jest aplikacja do zarządzania przedszkolem. Rodzice zgłaszają nieobecności poprzez system, który automatycznie zlicza ilość posiłków, a wysłanie zamówienia do cateringu zajmuje kilka sekund. Na koniec miesiąca aplikacja automatycznie zlicza też ilość wykorzystanych posiłków i uwględnia ich koszt w rachunku dla rodzica.

Zapewnienie odpowiedniego wyżywienia w przedszkolu to nie tylko obowiązek, ale i kluczowy element wpływający na zdrowie oraz rozwój dzieci. Znajomość przepisów, norm żywieniowych i nowoczesnych rozwiązań organizacyjnych pozwala dyrektorom i właścicielom placówek lepiej sprostać temu wyzwaniu. Wybór między własną kuchnią a cateringiem, właściwe planowanie jadłospisów oraz dbałość o jakość posiłków przekładają się na zadowolenie rodziców i dobrą kondycję dzieci.

Akty prawne

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach
• Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku Prawo oświatowe
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych

Często zadawane pytania

Czy wyżywienie w przedszkolu jest obowiązkowe?

Przepisy nie nakładają obowiązku korzystania z wyżywienia przedszkolnego. Jednak jeżeli za rezygnacją nie przemawiają jakieś ważne względy, np. zdrowotne, z uwagi na dobro dziecka rodzice powinni zapewnić możliwość korzystania z posiłków w przedszkolu.

Czy można przynosić własne jedzenie do przedszkola?

Rodzice mogą przynosić własne jedzenie dla swoich dzieci do przedszkola, o ile dyrektor placówki wyrazi na to zgodę i określi odpowiednie zasady. Przynoszone jedzenie musi spełniać wymogi higieniczne i być przechowywane oraz podawane w sposób zgodny z zasadami sanitarnymi.

Decyzja o możliwości przynoszenia własnych posiłków powinna być uwzględniona w regulaminie przedszkola i jasno komunikowana rodzicom, aby zapewnić sprawną organizację i bezpieczeństwo żywienia w placówce.

Czy rodzic może zabrać posiłek z cateringu do domu, który został opłacony, ale niezjedzony przez dziecko ?

Przepisy nie zabraniają zabierania niezjedzonych posiłków do domu.