9 najczęstszych pytań do prawnika o przepisy obowiązujące dyrektorów oraz wychowawców żłobków i przedszkoli

Podczas e-konferencji dla żłobków i przedszkoli “Zdalni w edukacji” mieliśmy przyjemność spotkać się z adwokat Aleksandrą Kowalewską-Kortą, która udzieliła nam szeregu cennych odpowiedzi na pytania związane z nowymi regulacjami prawnymi, sytuacją wychowawców i dyrektorów w obliczu zawieszenia działalności żłobków i przedszkoli, oraz prawami, które im obecnie przysługują. W poniższym artykule zamieściliśmy odpowiedzi Aleksandry na niektóre z najczęściej zadawanych przez Was pytań. W przygotowaniu kolejny artykuł, który ukaże się na stronie należącej do Aleksandry, a o którym na pewno będziemy informować na naszym Facebooku!

W tym artykule:

• Jak się ma sytuacja prawna do wypłaty wynagrodzeń pracownikom żłobków i przedszkoli?
• Czy to się tyczy również przedszkoli prywatnych?
• Czy etat pracownika może się zmienić z dnia na dzień?
• Czy dyrektor żłobka lub przedszkola może powierzyć wychowawcy inne zadania w czasie zawieszenia działalności? 
• Czy dyrektor ma prawo wymagać od pracownika pójścia na L4?
• Jaka jest sytuacja pracowników, którzy pracują na umowę zlecenie? 
• W jakiej wysokości rodzice powinni płacić czesne za placówkę w tym czasie?
• Czy praca zdalna z dziećmi jest obecnie obowiązkiem wychowawców?
• Czy wychowawca musi zastosować się do polecenia pracy zdalnej przed kamerą?

Jak się ma sytuacja prawna do wypłaty wynagrodzeń pracownikom żłobków i przedszkoli?

Generalnie sytuacja wynagrodzeń w placówkach powinna pozostawać niezmienna, jeśli pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy i jest gotowy do świadczenia pracy. Trzeba zaznaczyć, że jeżeli pracownik w czasie zamknięcia placówki nie przebywa na bezpłatnym urlopie, nie przebywa powyżej okresu ustawowego, za który pracodawca płaci na zwolnieniu lekarskim, czy nie sprawuje opieki nad dzieckiem, a co więcej - wykonuje pracę w domu, np. kontaktując się z rodzicami czy przygotowując materiały i zajęcia, to wynagrodzenie powinno pozostać takie samo. Wyjątek może stanowić obniżenie wymiaru czasu pracy pracownika, które wiąże się z obniżeniem wynagrodzenia. Pracodawca może dokonać obniżenia wymiaru czasu pracy np. w oparciu o zasady wprowadzone ustawą o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 - tzw. tarcza antykryzysowa. Tarcza antykryzysowa zawiera pakiet osłonowy dla przedsiębiorców, a jej rozwiązania mają  przeciwdziałać tej trudnej sytuacji. Przewiduje ona m.in. dopłaty dla pracodawców, którzy zdecydują się na utrzymanie miejsc pracy i dalsze zatrudnianie pracowników.

Czy to się tyczy również przedszkoli prywatnych?

Rozwiązania tarczy antykryzysowej tyczą się głównie placówek niepublicznych, ponieważ te publiczne rządzą się nieco innymi prawami. Placówki prywatne są prowadzone przez przedsiębiorców. W tarczy antykryzysowej zostały zawarte rozwiązania, które według założeń mają pomóc właśnie przedsiębiorcom. 

Czy etat pracownika może się zmienić z dnia na dzień?

Jest oczywiście możliwe wypowiedzenie warunków pracy i płacy, ale to chwilę trwa i wymaga zgody pracownika. Pracodawca może także skorzystać z rozwiązań zaproponowanych w tzw. tarczy antykryzysowej, które umożliwiają obniżenie wymiaru czasu pracy, czyli etatu, ale skorzystanie z nich również obwarowane jest określonymi wymaganiami, jak m.in. zawarcie porozumienia z organizacjami związkowymi lub przedstawicielami pracowników. Przeprowadzenie powyższych procedur również zajmuje czas. Tarcza antykryzysowa nie przewiduje wprost możliwości zmiany wymiaru czasu pracy pracownika tylko i wyłącznie na podstawie decyzji pracodawcy bez porozumienia z przedstawicielami pracowników. 

Czy dyrektor żłobka lub przedszkola może powierzyć wychowawcy inne zadania w czasie zawieszenia działalności? 

Kodeks pracy dopuszcza powierzenie pracownikowi w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy na okres nieprzekraczający trzech miesięcy w roku kalendarzowym pracy innej niż określona w umowie o pracę. Skorzystanie z tego rozwiązania wiąże się jednak z pewnymi obostrzeniami, które pracodawca musi wziąć pod uwagę. Praca inna powierzona pracownikowi musi odpowiadać kwalifikacjom zawodowym pracownika i nie może prowadzić do obniżenia jego wynagrodzenia. 

Czy dyrektor ma prawo wymagać od pracownika pójścia na L4?

Jeśli chodzi o zwolnienie lekarskie - tzw. L4, to przede wszystkim podkreślenia wymaga, że pracownik czy pracodawca nie ma możliwości podjęcia decyzji o skierowaniu pracownika na zwolnienie lekarskie. O tym decyduje lekarz, który może wydać zaświadczenie o niezdolności pracownika do wykonywania pracy ze względu na stan zdrowia.

Jaka jest sytuacja pracowników, którzy pracują na umowę zlecenie? 

Umowa zlecenia jest umową cywilnoprawną, regulują ją przepisu Kodeksu Cywilnego. Do umowy zlecenia nie mają zastosowania przepisy Kodeksu Pracy. Osoba świadcząca pracę w oparciu o umowę zlecenie, nie ma żadnych praw przysługujących pracownikowi. W praktyce stosunek prawny pomiędzy stronami reguluje zawarta umowa lub kodeks cywilny. Kodeks cywilny nie przewiduje żadnych urlopów czy uprawnień dla zleceniobiorcy, które odpowiadałyby regulacjom zawartym w Kodeksie Pracy. Taka umowa może być wypowiedziana praktycznie z dnia na dzień, jeśli zleceniodawca wykaże, że ma ku temu ważny powód. Obecna sytuacja - czyli stan epidemii - może być uznana za sytuację uzasadniającą rozwiązanie takiej umowy. Jeśli umowa zlecenie zostanie wypowiedziana bez ważnego powodu, wówczas zleceniobiorca może domagać się od zleceniodawcy naprawienia szkody. Ponadto, zleceniobiorcy przysługuje zwrot wydatków poniesionych w celu należytego wykonania zlecenia, a także wypłata wynagrodzenia w części odpowiadającej wykonanym czynnościom. 

W jakiej wysokości rodzice powinni płacić czesne za placówkę w tym czasie?

Sytuacja w tym wypadku jest podwójnie kryzysowa. Z jednej strony mamy prywatne placówki, które pomimo zamknięcia ponoszą koszty działalności, a z drugiej rodziców, którzy w związku z zamknięciem placówek, muszą sami sprawować opiekę na dziećmi, tracąc też część comiesięcznych dochodów. Placówki podpisują umowy z rodzicami, które regulują zasady wykonania świadczenia i odpłatności za nie. Jeżeli jednak umowa nie wskazuje sposobu postępowania w takich sytuacjach, jaka ma miejsce obecnie, zastosowanie mają przepisy Kodeksu Cywilnego. W takiej sytuacji rodzice mogą powoływać się na niezawinioną przez strony niemożność wykonania świadczenia (w tym przypadku opieki nad dzieckiem ze względu na zamknięcie placówki), co zwalnia drugą stronę z wykonania świadczenia wzajemnego (w tym przypadku zapłaty). W mojej ocenie, dobrym wyjściem z sytuacji jest podjęcie próby polubownego rozwiązania sytuacji, co leży w interesie obu stron. Placówkom zależy na otrzymywaniu środków na bieżącą działalność, a rodzicom na gwarancji, iż placówka przetrwa ten trudny okres i po jego zakończeniu dziecko będzie miało gdzie uczęszczać, gdy rodzic wróci do pracy.

Czy praca zdalna z dziećmi jest obecnie obowiązkiem wychowawców?

Odpowiadając na pytanie należy podkreślić różnicę pomiędzy żłobkami, a przedszkolami, których funkcjonowanie regulują odrębne ustawy. W przypadku przedszkoli kwestia organizacji kształcenia na odległość została uregulowana w pierwotnym brzmieniu ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, co doprecyzowano rozporządzeniami Ministra Edukacji Narodowej. Jeśli chodzi o żłobki, podstawę do wprowadzenia szczegółowych rozwiązań wprowadzono nowelizacją ustawy z dnia 31 marca 2020 roku, ale konkretne regulacje nie zostały jeszcze wydane.

W przypadku jednostek oświaty, w tym przedszkoli rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej nałożono na nie obowiązek wykonywania zadań oświatowych z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, za organizację których odpowiada dyrektor jednostki. W mojej ocenie realizowanie kształcenia na odległość jest obowiązkiem wychowawców. Praca zdalna natomiast wykonywana jest poza miejscem jej stałego wykonywania i obowiązek jej wykonywania powstaje po otrzymaniu przez pracownika od pracodawcy polecenia wykonywania pracy w sposób zdalny. 

Czy wychowawca musi zastosować się do polecenia pracy zdalnej przed kamerą?

Tzw. tarcza antykryzysowa wprowadziła możliwość wydania przez pracodawcę pracownikowi polecenia wykonywania pracy zdalnej. Polecenie może zostać wydane w każdym momencie i w każdej formie i musi dotyczyć wykonywania pracy określonej w umowie. Jest ono wiążące dla pracownika. Jeśli pracodawca zleca zatem wychowawcy przygotowanie zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia, w tym przypadku przed kamerą, a polecenie dotyczy pracy i nie jest sprzeczne z prawem czy umową o pracę, pracownik powinien polecenie wykonać. 

Informacje znajdujące się w niniejszym artykule nie stanowią porady prawnej w jakiejkolwiek sprawie. Treści mają charakter informacyjny, a autorzy nie ponoszą odpowiedzialności za powstanie szkód poniesionych w związku ze skorzystaniem z nich. Przed podjęciem działań prawnych zalecane jest zasięgnięcie porady prawnika. Treści zaprezentowane powyżej zachowują aktualność na dzień przeprowadzenia wywiadu, tj. 03.04.2020.