Podsumowanie zmian w prawie dla przedszkoli i żłobków w 2024 roku
Rok 2024 przyniósł szereg zmian legislacyjnych o fundamentalnym znaczeniu dla placówek opieki nad dziećmi i wychowania przedszkolnego. Ustawodawca wprowadził kompleksowe regulacje dotyczące bezpieczeństwa dzieci, finansowania opieki oraz organizacji pracy specjalistów. Zmiany te, choć wymagają od placówek znaczących dostosowań organizacyjnych, mają na celu podniesienie jakości opieki i zwiększenie jej dostępności dla rodzin z małymi dziećmi.
Spis treści:
- Standardy Ochrony Małoletnich
- Aktywny Rodzic
- Zmiany w organizacji obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego
- Nowe zasady zatrudniania specjalistów
- Ochrona sygnalistów w placówkach oświatowych
- Wyzwania i rekomendacje
- Akty prawne
Standardy Ochrony Małoletnich
Choć obowiązek wdrożenia Standardów Ochrony Małoletnich został wprowadzony już kilka lat temu, nowelizacją ustawy z 13 maja 2016 roku o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich, to ostateczny termin na ich opracowanie i implementację przypadł właśnie na rok 2024.
Nowe przepisy wymagają wdrożenia szczegółowych procedur bezpieczeństwa, obejmujących m.in. protokoły reagowania w sytuacjach kryzysowych, zasady ochrony danych osobowych i wizerunku dzieci czy procedury interwencyjne w przypadkach podejrzenia krzywdzenia. Absolutnym priorytetem SOM jest weryfikacja kadrowa. Obowiązkiem każdego dyrektora jest szczegółowe sprawdzanie pracowników w rejestrze przestępców seksualnych oraz krajowym rejestrze karnym.
Głównym celem wprowadzenia Standardów Ochrony Małoletnich jest nie tyle formalne spełnienie wymogów, co realne wzmocnienie bezpieczeństwa dzieci w przestrzeni instytucjonalnej.
Tak jak w przypadku każdej nowej regulacji, również Standardy Ochrony Małoletnich wzbudziły wiele kontrowersji. Zresztą wciąż pojawiają się wątpliwości i pytania ze strony osób prowadzących różnego rodzaju podmioty pracujące z dziećmi i młodzieżą. Stopniowo są one jednak rozwiewane przez kolejne interpretacje czy rekomendacje. Doświadczenia pierwszych miesięcy pokazują, że kluczowa jest elastyczna interpretacja przepisów, dostosowana do specyfiki konkretnej placówki, przy jednoczesnym zachowaniu najwyższych standardów ochrony.
Aktywny Rodzic
Ustawa Aktywny Rodzic, która weszła w życie 1 października 2024, wprowadziła istotne zmiany w systemie wsparcia rodzin z małymi dziećmi. W jej ramach przewidziane są trzy różne świadczenia finansowe, z których jedno – Aktywnie w żłobku – bezpośrednio wpływa na funkcjonowanie żłobków i klubików dziecięcych. Choć co do zasady środki w wysokości do 1500 zł, a w przypadku dzieci z niepełnosprawnościami – do 1900 zł na dziecko, są przeznaczone dla rodziców i to w ich obowiązku jest złożenie wniosku o ich przyznanie, to w rzeczywistości pieniądze trafiają bezpośrednio do placówek. W praktyce oznacza to zwiększenie odpowiedzialności dyrektorów za przejrzyste zarządzanie finansami.
W kontekście świadczenia Aktywnie w żłobku należy pamiętać przede wszystkim o limicie opłaty dla rodzica, który do 31 marca 2025 roku wynosi 2200 zł miesięcznie. Po jej przekroczeniu świadczenie nie będzie przysługiwało rodzicom dzieci uczęszczających do danego żłobka czy klubiku. Z drugiej strony w przypadku placówek z niższym czesnym istnieje pokusa podniesienia opłaty w celu maksymalnego wykorzystania kwoty dofinansowania. Należy jednak pamiętać, że takie działanie może być uznane za nadmierne wykorzystywanie mechanizmu dofinansowania i spowodować niepotrzebne komplikacje dla organu prowadzącego.
Zmiany w organizacji obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego
Zeszły rok przyniósł też nowe przepisy dotyczące indywidualnego przygotowania przedszkolnego. Zostały one wprowadzone rozporządzeniem Ministra Edukacji z 19 listopada 2024 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży. Kluczową nowością jest możliwość realizacji zajęć indywidualnych na terenie przedszkola, pod warunkiem zapewnienia odpowiednich warunków lokalowych i zgody rodziców.
Zmiany podkreślają indywidualne podejście, umożliwiając integrację z rówieśnikami i dostosowanie edukacji do potrzeb każdego dziecka.
Dla dyrektorów oznacza to konieczność dostosowania przestrzeni do prowadzenia zajęć indywidualnych oraz stworzenia procedur umożliwiających elastyczną organizację wsparcia. Wprowadzenie tych zmian wymaga przeszkolenia kadry, przygotowania odpowiednich narzędzi dydaktycznych oraz stałej współpracy z rodzicami i specjalistami.
Nowe zasady zatrudniania specjalistów
Proces zmian w zakresie zatrudniania specjalistów w placówkach oświatowych ma swoje źródło w ustawie z dnia 12 maja 2022 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 27 maja 2022 r. Przez ostatnie dwa lata szkoły i przedszkola funkcjonowały w oparciu o przepisy przejściowe, jednak 1 września 2024 przepisy obowiązują już w pełni.
Celem tych zmian jest przede wszystkim podniesienie jakości wsparcia psychologiczno-pedagogicznego oferowanego najmłodszym podopiecznym placówek oświatowych.
Nowe regulacje stawiają przed dyrektorami placówek oświatowych niemałe wyzwania organizacyjne. Przepisy uzależniają liczbę specjalistów od liczby dzieci, co ma na celu lepsze dostosowanie wsparcia pedagogicznego i psychologicznego do potrzeb placówek, przy jednoczesnym zachowaniu elastyczności w organizacji pracy. Dla przedszkoli oznacza to konieczność zapewnienia odpowiedniej liczby godzin pracy specjalistów, co jest szczególnie istotne w kontekście planowania budżetu i organizacji pracy.
Ochrona sygnalistów w placówkach oświatowych
Od 25 września 2024 roku placówki oświatowe zatrudniające minimum 50 osób są zobowiązane do wdrożenia systemu ochrony sygnalistów. Jest to mechanizm umożliwiający zgłaszanie nieprawidłowości przez pracowników, rodziców czy osoby z zewnątrz, dotyczących bezpieczeństwa dzieci, finansów placówki czy kwestii administracyjnych.
Kluczowe obszary podlegające zgłoszeniom obejmują przemoc fizyczną lub psychiczną, zaniedbania opiekuńcze, nieprawidłowości w wykorzystaniu dotacji oraz uchybienia w zakresie bezpieczeństwa i higieny. Dyrektor placówki musi zapewnić poufne kanały zgłaszania naruszeń oraz wyznaczyć osoby odpowiedzialne za ich weryfikację.
System wymaga nie tylko stworzenia odpowiednich procedur, ale także zapewnienia realnej ochrony sygnalistom, którzy mają uzasadnione podstawy do zgłaszania nieprawidłowości. Kluczowe jest prowadzenie rzetelnych postępowań wyjaśniających i przekazywanie informacji zwrotnej o podjętych działaniach.
Wyzwania i rekomendacje
Nadchodzące miesiące przyniosą placówkom oświatowym szereg istotnych wyzwań organizacyjnych i prawnych. Szczególnie palącą kwestią jest rosnąca potrzeba zatrudniania nauczycieli specjalistów, co wiąże się ze znaczącym wzrostem liczby orzeczeń o kształceniu specjalnym. Problem ten nabiera dodatkowego znaczenia w kontekście zapowiadanych zmian w systemie finansowania kształcenia specjalnego.
Istotnym wyzwaniem będzie również wdrożenie systemu ochrony sygnalistów oraz przygotowanie się do wprowadzenia doręczeń elektronicznych, które najprawdopodobniej wejdą w życie na początku tego roku. Te zmiany wymagają nie tylko dostosowania procedur, ale także odpowiedniego przeszkolenia kadry.
Skuteczne przygotowanie placówki do nowych wymogów prawnych wymaga przede wszystkim systematycznego podnoszenia kompetencji poprzez udział w szkoleniach oraz regularne konsultacje ze specjalistami. Doświadczenie pokazuje, że największym zagrożeniem jest bierność i brak aktywnego poszukiwania informacji o nowych regulacjach.
Warto podkreślić, że główny ciężar wdrożenia zmian spoczywa na dyrektorach placówek. Kluczowe jest zatem odpowiednie zaplanowanie procesu wprowadzania nowych regulacji oraz budowanie świadomości prawnej wśród pracowników.
Akty prawne
- Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw
- Ustawa z dnia 15 maja 2024 r. o wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka - "Aktywny rodzic"
- Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 19 listopada 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży
- Ustawa z dnia 12 maja 2022 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw
- Ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów
Napisane przy współpracy
Adwokat w Kancelarii LEXBRIDGE. Po studiach prawniczych prowadził pracę naukową i dydaktyczną w ramach studiów doktoranckich na Uniwersytecie Wrocławskim. Ukończył Podyplomowe Studium Coachingu w SWPS i podyplomowe studia MBA na WSB we Wrocławiu. W 2003 zdał egzamin sędziowski. Zajmuje się sprawami ludzi aktywnych w biznesie. Współtworzy rozwiązania wspierające bezpieczeństwo i wygodę prowadzenia działalności gospodarczej. Rozwija również swoje kompetencje w dziedzinie zarządzania przedsiębiorstwami, zasobami ludzkimi i wspierania rozwoju osobistego (coaching) menedżerów i specjalistów.