Nowe przepisy dotyczące standardów opieki nad najmłodszymi wprowadzają istotne zmiany, które wpłyną na codzienne funkcjonowanie żłobków. Wymogi stają się bardziej precyzyjne, a ich wdrożenie budzi wiele pytań i wątpliwości. Postanowiliśmy rozwiać je z pomocą ekspertów z Fundacji Rozwoju Dzieci im. Komeńskiego, która jako Krajowy Lider Akademii Wsparcia koordynuje działania w ramach programu najmłodsi.pl.
Ada Milewska, wiceprezeska fundacji i Jarosław Lepka, jej wicedyrektor ds. programowych, opowiedzieli nam nie tylko o tym jak wyglądają nowe regulacje prawne, ale przede wszystkim – jakie wsparcie przewidziane jest dla placówek jeszcze w tym roku, aby pełne wdrożenie standardów było możliwe od 1 stycznia 2026 roku.
W artykule omówimy strukturę rozporządzenia, bliżej przyjrzymy się standardom obligatoryjnym i omówimy poradnik dla placówek. Przyjrzymy się także Akademii Wsparcia – jakie narzędzia oferuje i w jaki sposób może pomóc żłobkom dostosować się do zmian.
Nowe standardy opieki nad dziećmi do lat 3 – podstawa prawna
Nowe przepisy zawarte zostały w Rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie standardów opieki sprawowanej nad dziećmi w wieku do lat 3, opublikowanym 13 grudnia 2024 roku. Przepisy zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2026 roku.
Celem rozporządzenia jest określenie jednolitych standardów, które mają zapewnić wysoką jakość opieki nad dziećmi do lat 3. Obejmują one potrzeby rozwojowe dzieci, ich bezpieczeństwo oraz współpracę placówek z rodzicami.
Standardy niezbędne i standardy podnoszenia jakości
Standardy zostały podzielone na dwie grupy i zapisane w osobnych załącznikach do rozporządzenia:
- Standardy niezbędne – zawarte w tabelach 1 i 2, stanowiących załącznik nr 1. Ich spełnienie jest obowiązkowe.
- Standardy podnoszenia jakości – fakultatywne rekomendacje opisane w załączniku nr 2 (ich omówienie pojawi się w kolejnych artykułach).
Ważne jest rozróżnienie obowiązków dla nowych i już istniejących placówek:
✅ Nowe placówki – przed rozpoczęciem działalności muszą spełnić wszystkie standardy z tabeli 1, a po jej rozpoczęciu także te z tabeli 2.
✅ Placówki już funkcjonujące – zobowiązane są do wdrożenia zarówno standardów z tabeli 1, jak i tabeli 2.
Trzy kluczowe obszary standardów
Standardy podzielono na trzy strategiczne obszary, które obejmują wszystkie kluczowe aspekty funkcjonowania żłobków:
- Obszar pracy z dziećmi
- Obszar organizacji pracy personelu
- Obszar współpracy personelu z rodzicami
Każdy z tych obszarów pojawia się zarówno w tabeli 1, jak i tabeli 2, a ich wdrażanie wymaga nie tylko spełnienia formalnych wymogów, ale przede wszystkim świadomego budowania środowiska sprzyjającego wszechstronnemu rozwojowi dziecka. W praktyce oznacza to różne podejścia do realizacji tych standardów w zależności od specyfiki placówki, jej kadry oraz potrzeb dzieci i rodziców.
W niniejszym artykule skupimy się na standardach obowiązkowych.
Wdrażanie standardów – Poradnik dla kadry zarządzającej
Nowe regulacje prawne redefiniują wymagania dotyczące opieki nad najmłodszymi dziećmi w Polsce, kładąc jeszcze większy nacisk na jakość, bezpieczeństwo oraz potrzeby rozwojowe maluchów. Wdrażanie tych zmian może stanowić wyzwanie, dlatego opracowany został specjalny poradnik – narzędzie, które ma wspierać żłobki w dostosowaniu się do nowych standardów. Jego celem jest nie tylko ułatwienie placówkom spełnienia wymogów, ale również inspirowanie do wdrażania dobrych praktyk, które przełożą się na wyższą jakość środowiska opiekuńczego. Można go bezpłatnie pobrać tutaj.
Nasz poradnik to pierwsza próba szerokiej rozmowy o standardach opieki – o ich znaczeniu, wdrażaniu i monitorowaniu. To nie tylko pomoc w spełnianiu wymogów prawnych, ale przede wszystkim wsparcie w podnoszeniu jakości opieki w instytucjach opieki do lat trzech. Znajdziesz w nim propozycje narzędzi, które pomogą w ocenie realizacji standardów oraz pozwolą na bieżące dostosowywanie działań do potrzeb dzieci.
Ada Milewska, Wiceprezeska Zarządu Fundacji Rozwoju Dzieci im. Komeńskiego
Poniżej przedstawiamy 18 standardów obligatoryjnych, zgodnie z podziałem przyjętym w rozporządzeniu. Przy każdym z nich znajdziesz przykładowe sposoby ich wdrażania, zaczerpnięte z poradnika. Co jednak ważne – te przykłady mają być punktem wyjścia do własnych rozwiązań, dopasowanych do warunków konkretnej placówki, inspiracją, a nie sztywnym katalogiem wymagań.
Standardy opieki obowiązkowe do spełniania przed rozpoczęciem działalności
Obszar pracy z dziećmi
🔹 Standard 1. Stworzenie planu opiekuńczo-wychowawczo-edukacyjnego
Każda placówka powinna opracować plan opiekuńczo-wychowawczo-edukacyjny (plan OWE), który uwzględnia prawa dziecka zapisane w Konwencji o prawach dziecka, a także indywidualne potrzeby, możliwości i dynamikę rozwoju każdego malucha. Fundamentem tego planu jest budowanie relacji opartej na szacunku, wspieranie autonomii dziecka oraz stymulowanie jego kompetencji komunikacyjnych i poznawczych.
W poradniku szczegółowo omówiono elementy, które powinien zawierać plan OWE. Każda placówka może dostosować je do swojej specyfiki, tak aby program odpowiadał na rzeczywiste potrzeby dzieci i organizacji pracy żłobka.
Wśród przykładowych celów ogólnych planu OWE znajdują się m.in.:
- Tworzenie warunków wspierających rozwój umiejętności samoregulacji i samodzielności w zakresie samoobsługi,
- Rozwijanie umiejętności społecznych w kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi.
Z kolei wśród celów szczegółowych można znaleźć propozycje takie jak:
- Kształtowanie samodzielności,
- Budowanie świadomości własnego ciała,
- Rozwijanie uważności na potrzeby innych dzieci.
Dzięki takiemu podejściu plan OWE staje się nie tylko dokumentem, ale przede wszystkim praktycznym narzędziem, które wspiera rozwój dziecka w żłobku i pomaga w świadomym budowaniu środowiska sprzyjającego jego harmonijnemu wzrostowi.
Obszar pracy personelu
🔹 Standard 2. określenie zasad, procedur i programów dotyczących organizacji pracy personelu
Efektywna organizacja pracy personelu ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia wysokiej jakości opieki oraz bezpieczeństwa dzieci i pracowników. Odpowiednio opracowane procedury pomagają w płynnym funkcjonowaniu placówki i ułatwiają wdrażanie dobrych praktyk.
W poradniku znajduje się m.in. przykładowy ramowy program adaptacji, który uwzględnia indywidualne potrzeby dzieci i jest zgodny z Konwencją o prawach dziecka. Program ten obejmuje:
- Cel adaptacji,
- Założenia i zakres,
- Szczegółowy przebieg procesu adaptacyjnego.
Dla przejrzystości proces adaptacji został podzielony na trzy kluczowe fazy:
- Poznanie – etap zapoznawania dziecka z nowym środowiskiem, opiekunami oraz rytmem dnia,
- Budowanie zaufania – czas na stopniowe oswajanie się z nowymi warunkami, nawiązywanie relacji oraz rozwijanie poczucia bezpieczeństwa,
- Separacja – powierzenie – moment, w którym dziecko stopniowo uczy się samodzielności w nowym otoczeniu, przy wsparciu opiekunów i rodziców.
Obszar współpracy personelu z rodzicami
🔹 Standard 3. określenie zasad i procedur służących zapewnieniu efektywnej komunikacji z rodzicami
Regularna i skuteczna komunikacja z rodzicami jest niezbędna do zapewnienia dziecku spójnego i wspierającego środowiska rozwoju. Współpraca między personelem żłobka a opiekunami powinna opierać się na wzajemnym zaufaniu, otwartości i wspólnym dążeniu do najlepszego interesu dziecka.
W poradniku znajdziesz praktyczne wskazówki dotyczące budowania efektywnej komunikacji, a także przykłady różnych narzędzi i form kontaktu, takich jak:
- Bezpośrednie rozmowy – codzienne krótkie podsumowania, spotkania indywidualne czy konsultacje, które umożliwiają bieżącą wymianę informacji,
- Narzędzia elektroniczne – tradycyjny kontakt mailowy, telefoniczny czy nowoczesne aplikacje mobilne, ułatwiające szybki kontakt i informowanie o bieżących wydarzeniach,
- Warsztaty i spotkania tematyczne – wykłady i panele dyskusyjne dotyczące rozwoju, wychowania i potrzeb dzieci, które angażują rodziców i wspierają ich w pełnieniu roli opiekunów.
Standardy opieki obowiązkowe do spełniania po rozpoczęciu działalności
Obszar pracy z dziećmi
🔹 Standard 4. Respektowanie praw dzieci w codziennej pracy instytucji opieki
Respektowanie praw dziecka w żłobku to nie tylko przestrzeganie przepisów, ale przede wszystkim tworzenie środowiska, w którym dzieci czują się szanowane, bezpieczne i mają możliwość wyrażania swoich potrzeb. Kluczowe jest podejście oparte na uważności, empatii oraz wspieraniu autonomii najmłodszych w codziennych sytuacjach.
W poradniku dostępne są praktyczne narzędzia, które pomagają personelowi ocenić i udoskonalić swoje podejście do respektowania praw dziecka, m.in. arkusz samooceny w zakresie wspierania samodzielności dziecka podczas posiłków czy podczas czynności higienicznych.
🔹 Standard 5. Budowanie przez personel bezpiecznych, opartych na szacunku relacji z dziećmi
Relacja z opiekunem odgrywa kluczową rolę w budowaniu poczucia bezpieczeństwa emocjonalnego, dlatego istotne jest, aby personel świadomie dbał o jakość interakcji z najmłodszymi.
W poradniku dostępny jest arkusz samooceny personelu, który pomaga ocenić sposób nawiązywania relacji z dziećmi, reagowania na ich zachowania oraz komunikowania im aktywności.
🔹 Standard 6. Wspieranie u dzieci poczucia przynależności i uważności na inne osoby
Każde dziecko potrzebuje poczucia, że jest częścią grupy, w której jest akceptowane i doceniane. To właśnie dzięki temu doświadczeniu uczy się współpracy, empatii i odpowiedzialności za innych.
W poradniku znajdziesz praktyczne propozycje działań, które pomagają budować poczucie przynależności i rozwijać u dzieci uważność na innych, takie jak modelowanie interakcji społecznych, rytuały grupowe czy wspólne projekty i aktywności.
🔹 Standard 7. Zapewnienie dzieciom warunków do poznawania i doświadczania otaczającego świata
Tworzenie warunków do aktywnego poznawania świata wspiera rozwój poznawczy dzieci, pobudza ich kreatywność i uczy samodzielnego myślenia.
W poradniku znajdziesz praktyczne wskazówki i propozycje działań, które mogą być częścią planu opiekuńczo-wychowawczo-edukacyjnego (OWE). Przykłady to:
✔ Zapewnienie dzieciom różnych form aktywności – indywidualnych, w małych grupach i w całej grupie, co rozwija zarówno samodzielność, jak i umiejętność współpracy,
✔ Organizowanie zabaw bazujących na doświadczeniach sensorycznych, np. manipulowanie naturalnymi materiałami (liście, kamyki, piasek), eksperymenty z wodą, gliną czy teksturami,
✔ Umożliwianie dzieciom korzystania z przedmiotów codziennego użytku, które mogą samodzielnie badać, przekształcać i wykorzystywać w zabawie.
🔹 Standard 8. Tworzenie dzieciom środowiska sprzyjającego mówieniu, słuchaniu i porozumiewaniu się
Komunikacja jest kluczowym elementem rozwoju dziecka – wpływa na budowanie relacji, wyrażanie emocji i zdobywanie wiedzy o świecie. W poradniku przedstawiono konkretne sposoby wspierania u dzieci gotowości i umiejętności porozumiewania się. Przykładowe działania obejmują:
- Dostosowywanie poziomu wypowiedzi do możliwości dziecka,
- Unikanie infantylizacji języka, co pozwala dzieciom na oswajanie się z poprawnymi strukturami komunikacyjnymi,
- Wzbogacanie środowiska językowego, np. poprzez opowiadanie historii, śpiewanie, rytmizowanie mowy, czytanie książek,
- Aktywne słuchanie – okazywanie dziecku uwagi, powtarzanie jego wypowiedzi i zachęcanie do dalszej komunikacji.
🔹 Standard 9. Kształtowanie otoczenia umożliwiającego rozwój sprawności fizycznej dzieci oraz angażowanie zmysłów
Rozwój motoryczny i sensoryczny dzieci wymaga odpowiednio zaplanowanego środowiska. W poradniku znajdują się praktyczne wskazówki dotyczące organizacji przestrzeni, tak aby dzieci miały jak najwięcej okazji do ruchu, eksploracji i rozwijania swoich zmysłów. Przykłady działań obejmują:
- Tworzenie przestrzeni umożliwiającej swobodny ruch, np. różnorodne faktury podłóg, bezpieczne schodki, równoważnie,
- Dostosowanie bodźców sensorycznych, m.in. unikanie nadmiernego hałasu, przytłaczających wzorów i intensywnych świateł,
- Angażowanie różnych zmysłów, np. poprzez zabawy z materiałami o różnych fakturach, dźwiękach czy zapachach.
🔹 Standard 10. Zapewnienie dzieciom warunków do twórczej ekspresji i kontaktu z różnymi wytworami kultury i sztuki
Twórcza ekspresja jest kluczowym elementem rozwoju dziecka – pozwala mu wyrażać emocje, eksperymentować oraz rozwijać wyobraźnię. W poradniku znajdują się praktyczne wskazówki dotyczące organizacji działań wspierających kreatywność. W żłobku powinno się zatem znaleźć miejsce na swobodną ekspresję, bez narzucania gotowych schematów czy kontakt z różnymi formami sztuki, np. słuchanie muzyki, oglądanie obrazów, inscenizowanie prostych przedstawień.
🔹 Standard 11. Praca na podstawie planu opiekuńczo- wychowawczo-edukacyjnego
Realizacja planu OWE to proces, który wymaga regularnej analizy i dostosowywania do potrzeb dzieci oraz specyfiki placówki. Rozporządzenie nie określa, w jaki sposób należy monitorować realizację planu OWE, dlatego każda placówka może dostosować ten proces do swoich potrzeb. W poradniku znaleźć można jednak propozycje prostych i efektywnych metod monitorowania postępów.
Kluczowe zasady pracy z planem OWE:
- Elastyczność – możliwość dostosowywania dokumentacji do potrzeb placówki,
- Przejrzystość – łatwy dostęp do informacji dla całego zespołu,
- Coroczna analiza realizacji planu, począwszy od stycznia 2026 roku, z możliwością dostosowania terminu do wewnętrznego cyklu pracy placówki.
Obszar pracy personelu
🔹 Standard 12. Organizacja pracy personelu umożliwiająca podnoszenie kwalifikacji oparta na współpracy, obserwacji i refleksji nad codzienną praktyką.
W poradniku znajduje się m.in. przykładowa procedura wdrażania nowych pracowników w instytucji opieki. Obejmuje ona m.in. cel wdrożenia, zakres odpowiedzialności, opis postępowania oraz dokumentowanie procesu. Dobrze zaplanowane wdrożenie wpływa nie tylko na efektywność pracy, ale także na poczucie bezpieczeństwa nowych pracowników.
🔹 Standard 13. Dbałość personelu o bezpieczeństwo i zdrowie dzieci
Poradnik zawiera m.in. przykładową procedurę ochrony danych osobowych i wizerunku dziecka, a także zasady dotyczące ich przetwarzania i publikowania.
🔹 Standard 14. Aranżowanie przestrzeni w sposób estetyczny i spójny z planem opiekuńczo-wychowawczo-edukacyjnym.
W poradniku można znaleźć wskazówki dotyczące organizacji przestrzeni sprzyjającej swobodnemu poruszaniu się dzieci oraz wspierającej ich rozwój i samodzielność.
🔹 Standard 15. Adaptacja dzieci odbywająca się w sposób dostosowany do ich indywidualnych potrzeb
Każda instytucja powinna opracować własny program adaptacji, który uwzględnia aktywny udział rodziców.
Obszar współpracy personelu z rodzicami
🔹 Standard 16. Współpraca personelu i rodziców oparta na wzajemnym szacunku i otwartości w celu kształtowania spójnego środowiska rozwoju dzieci
Dobra współpraca między personelem a rodzicami sprzyja spójnemu wspieraniu rozwoju dziecka zarówno w domu, jak i w instytucji opieki. Ważne jest stworzenie przestrzeni do dialogu oraz zapewnienie rodzicom dostępu do rzetelnych informacji o funkcjonowaniu placówki i postępach dziecka. W poradniku znajdują się przykłady różnych form komunikacji, takich jak rozmowy indywidualne, komunikaty na tablicach informacyjnych, w aplikacji czy wiadomości e-mail.
🔹 Standard 17. Tworzenie warunków umożliwiających rodzicom włączenie się w życie instytucji opieki.
Tworzenie warunków do aktywnego uczestnictwa rodziców wzmacnia ich poczucie przynależności do społeczności placówki i pozwala na lepsze dostosowanie działań do potrzeb dzieci. Kluczowe jest określenie obszarów, w których rodzice mogą współdecydować lub angażować się w organizację życia placówki, np. poprzez udział w wydarzeniach, wycieczkach czy konsultacje w sprawie żywienia.
Poradnik zawiera przykładową listę zagadnień, w których decyzje są podejmowane samodzielnie przez placówkę, wspólnie z rodzicami lub wymagają jedynie ich poinformowania.
🔹 Standard 18. Tworzenie warunków umożliwiających rodzicom podnoszenie kompetencji rodzicielskich
Instytucja opieki odgrywa istotną rolę w szerzeniu wiedzy na temat pozytywnych metod wychowawczych i budowania wspierającego środowiska dla dziecka. W poradniku można znaleźć przykłady działań wspierających kompetencje rodzicielskie, takie jak organizacja warsztatów, udostępnianie materiałów edukacyjnych czy modelowanie pozytywnych metod wychowawczych przez personel placówki.
Akademia Wsparcia
Akademia Wsparcia to projekt realizowany w ramach Krajowego Systemu Wspierania Rozwoju Opieki Wczesnodziecięcej, finansowany przez MRPiPS. Jego głównym celem jest podniesienie jakości opieki nad dziećmi do lat trzech poprzez wsparcie instytucji opiekuńczych, opiekunów oraz samorządów nadzorujących te placówki.
Projekt ma również na celu promowanie formalnej opieki nad najmłodszymi dziećmi oraz ukazanie żłobków i klubów dziecięcych jako miejsc wszechstronnego rozwoju.
Jarosław Lepka, Zastępca Dyrektora ds. programowych Fundacji Rozwoju Dzieci im. Komeńskiego
Struktura Akademii Wsparcia
W ramach Akademii Wsparcia realizowane są różnorodne działania mające na celu podnoszenie jakości opieki nad dziećmi. Za ich realizację odpowiedzialne są różne podmioty, pełniące specyficzne funkcje w ramach projektu.
- Krajowy Lider Akademii Wsparcia – Fundacja Rozwoju Dzieci im. Komeńskiego – odpowiada za:
- bieżącą współpracę z Ministerstwem,
- tworzenie wytycznych dotyczących nadzoru nad instytucjami opieki,
- opracowanie i koordynację ogólnopolskich programów szkoleniowych,
- przygotowanie podręczników dla samorządów, kadry zarządzającej i opiekunów,
- upowszechnianie wiedzy o standardach jakości opieki nad dziećmi.
- Wojewódzcy Liderzy Akademii Wsparcia – ich zadania to:
- organizacja szkoleń dla samorządów w zakresie nadzoru nad jakością opieki,
- szkolenia dla kadry zarządzającej żłobkami i klubami dziecięcymi,
- podnoszenie kompetencji opiekunów,
- organizacja bezpłatnych kursów dla osób chcących zdobyć uprawnienia opiekuna,
- prowadzenie warsztatów dla rodziców.
- Ambasador Akademii Wsparcia (Fundacja Zwalcz Nudę) – zajmuje się:
- prowadzeniem działań promujących formalną opiekę nad dziećmi,
- organizacją szkoleń dla liderów lokalnych,
- dokumentowaniem i upowszechnianiem dobrych praktyk.
Wsparcie i szkolenia dla instytucji opieki
W ramach kompleksowego wsparcia zaplanowanego na 2025 rok placówki uzyskają dostęp do profesjonalnego mentoringu i superwizji realizowanych przez ekspertów, którzy będą wspierać praktyczne wdrażanie standardów. Superwizje zostały zaprojektowane jako przestrzeń dialogu i wsparcia, nie zaś jako element kontroli. Program obejmuje również przygotowanie specjalistycznych podręczników i publikacji skierowanych do samorządów, kadry zarządzającej oraz opiekunów, które dostarczą szczegółowych wytycznych dotyczących implementacji standardów jakościowych.
Integralną częścią inicjatywy będzie cykl ogólnopolskich i regionalnych szkoleń oraz konferencji. W programie przewidziano warsztaty dedykowane przedstawicielom samorządów i kadrze zarządzającej, specjalistyczne szkolenia dla opiekunów, a także Ogólnopolską Konferencję Akademii Wsparcia, która odbędzie się w dniach 1-2 grudnia w Warszawie. Informacje o wszystkich szkoleniach, konferencjach i innych wydarzeniach będą na bieżąco publikowane na stronie najmlodsi.pl. Dodatkowo, wojewódzcy liderzy będą mieli obowiązek bezpośredniego przekazania tych informacji do wszystkich placówek w swoim regionie, co zapewni kompleksowy system informowania instytucji opieki.
Podsumowanie
Standardy jakości wprowadzane w 2025 roku stanowią formalne ujęcie najlepszych praktyk, które wiele placówek już z powodzeniem stosuje w codziennej pracy. Rozporządzenie systematyzuje te rozwiązania, które poprzez program Najmłodsi.pl zostaną udostępnione jako modelowe rozwiązania dla całego sektora opieki.
Co istotne, proces wdrażania standardów nie pozostawia placówek bez wsparcia. Przygotowaliśmy kompleksowy system pomocy obejmujący profesjonalny mentoring i superwizje realizowane przez ekspertów-praktyków. Opracowane podręczniki i publikacje dostarczą konkretnych wskazówek dla kadry zarządzającej, jak efektywnie implementować standardy w codziennej działalności instytucji.
Program szkoleń, warsztatów i konferencji, z kulminacją podczas grudniowego spotkania w Warszawie, stworzy przestrzeń do wymiany doświadczeń i pogłębienia kompetencji. Informacje o wszystkich elementach wsparcia będą dostępne zarówno na stronie najmlodsi.pl, jak i za pośrednictwem wojewódzkich liderów kontaktujących się bezpośrednio z placówkami.
Akty prawne
