Nie bój się zmian! Innowacja pedagogiczna w przedszkolu

Jednym z zadań dyrektora, zarówno szkoły jak i przedszkola jest wspieranie nauczycieli w stosowaniu nowatorskich rozwiązań. Pamiętać należy jednak, że to nie samo nowatorstwo jest tutaj wartością i celem. Nie chodzi tylko o to, aby „urozmaicić" proces nauczania, po prostu zrobić coś innego lub w nowy sposób. Celem wprowadzania nowych rozwiązań w edukacji jest poprawa jakości pracy, a finalnie – lepiej wyedukowane dzieci.

Spis treści:

• Co to jest innowacja pedagogiczna
• Nowatorskie, czyli jakie?
• Rodzaje innowacji pedagogicznych
• Kto wprowadza innowacje pedagogiczne
• Jak wdrożyć innowację w przedszkolu
• Propozycje zapisów, regulujących sposób wprowadzania innowacji pedagogicznej
• Jak napisać innowację - karta innowacji
• Ewaluacja innowacji pedagogicznej
• Innowacja pedagogiczna w przedszkolu - przykłady
• Dyrektor – motor zmian

Co to jest innowacja pedagogiczna

Innowacja pedagogiczna to każde nowatorskie rozwiązanie programowe, organizacyjne lub metodyczne, którego celem jest poprawa jakości pracy placówki (szkoły lub przedszkola). Musi ona stanowić faktyczne uzupełnienie lub doskonalenie oferty dydaktycznej lub wychowawczej danej placówki. Bardzo ważne jest też to, że innowacja powinna mieć jasno określony oczekiwany efekt, którego realizację będziemy w stanie po określonym czasie zweryfikować.

(…) możliwość wspierania nauczycieli, w ramach nadzoru pedagogicznego, w realizacji zadań służących poprawie istniejących lub wdrożeniu nowych rozwiązań w procesie kształcenia, przy zastosowaniu nowatorskich działań programowych, organizacyjnych lub metodycznych, których celem jest rozwijanie kompetencji uczniów oraz nauczycieli”

art. 55 ust. 1 pkt 4 Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe

Nowatorskie, czyli jakie?

Samo pojęcie nowatorstwa jest tutaj traktowane dosyć luźno. Nie ma sztywnych ram tego, co za innowacyjne rozwiązanie można uznać, a co nie. Pole manewru jest więc bardzo szerokie.

Warto jednak wiedzieć, że dane rozwiązanie nie musi być „odkrywaniem świata na nowo". Istotą jest to, że proponowana innowacja musi być nowością w danej placówce. Warto więc zachęcać nauczycieli do obserwowania dobrych praktyk w innych placówkach i wyciągania z nich inspiracji do swojej pracy.

Innowacje pedagogiczne są uwzględniane w awansie zawodowym.

Rodzaje innowacji pedagogicznych

Ze względu na charakter, wyróżnia się trzy rodzaje innowacji pedagogicznych:

• innowacja programowa - zmiany (np. rozszerzenie) w programach nauczania. Warto tutaj zaznaczyć, ze innowacja nie spowodować nie zrealizowania podstawy programowej;
• innowacja organizacyjna - organizacja procesu nauczania, np. praca metodą projektów;
• innowacja metodyczna - zmiany w procesie nauczania, np. wykorzystanie nowatorskich pomocy dydaktycznych czy form pracy.

W praktyce natomiast najczęściej innowacje pedagogiczne mają charakter mieszany.

Innowacja programowa

Zmiany w nauczaniu obejmujące nowe materiały dydaktyczne, programy nauczania czy modyfikacje dotychczasowych, nazywamy innowacjami programowymi. Obejmują one np.:

• nowe podręczniki czy programy nauczania,
• poszerzenie programów o nowe treści,
• integrowanie nauczania wokół bloków edukacyjnych,
• modyfikowanie programów nauczania,
• realizowanie własnego, autorskiego programu nauczania,
• korelacja między przedmiotami

Innowacja organizacyjna

Zmianą organizacyjną może być np.:

• zmiana liczby uczniów w grupie,
• wprowadzenie zmiany czasu trwania lekcji,
• prowadzenie zajęć z innym specjalistą we współpracy,
• współpraca przedszkola z innymi instytucjami dydaktyczno – wychowawczymi w zakresie wspierania rozwoju dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych.

Innowacja metodyczna

Zmiany w procesie nauczania i uczenia się, takie jak nowe metody nauczania czy strategie dydaktyczne, nazywany innowacjami metodycznymi. Mogę one obejmować np.:

• sposób prezentacji materiału,
• formy pracy,
• sposób utrwalania wiadomości i umiejętności,
• sposobu prowadzenia ewaluacji efektywności nauczania,
• kontroli osiągnięć- uczniów.

Kto wprowadza innowacje pedagogiczne

Decyzję w sprawie wdrożenia innowacji podejmuje dyrektor placówki. Może być ona wprowadzona zarządzenie, natomiast nie wymaga ona podjęcia uchwały przez radę pedagogiczną. To dyrektor też określa zasady i warunki wprowadzenia innowacji pedagogicznych.

Nie każda zgłoszona innowacja musi być wprowadzona.

Jak wdrożyć innowację pedagogiczną w przedszkolu

Prawo oświatowe nie określa zasad i procedur w tym zakresie. Przedszkole samo decyduje czy i jakie nowatorskie rozwiązania programowe, metodyczne czy organizacyjne będą wprowadzane w placówce. Procedurę wprowadzania innowacji pedagogicznej można natomiast uwzględnić w wewnętrznej dokumentacji placówki.

Choć wprowadzenie procedury nie jest obowiązkowe, warto wziąć pod uwagę stworzenie takiego dokumentu. Nie tylko może on być pomocy w uporządkowaniu procesu wdrażania i ewaluacji nowych rozwiązań, ale też stanowić swego rodzaju przewodnik dla nauczycieli, którzy miewają wiele kreatywnych pomysłów, ale nie wiedzą czy i w jaki sposób mogą zgłosić je jako innowację pedagogiczną.

Propozycje zapisów, regulujących sposób wprowadzania innowacji pedagogicznej w przedszkolu

Jeśli już zdecydujemy się na wprowadzenie takie procedury, warto opisać w niej, w jaki sposób innowacja powinna być udokumentowana. Można też rozważyć uwzględnienie następujących zapisów:

• innowacja może obejmować wszystkie lub wybrane zajęcia edukacyjne;
• może obejmować całą placówkę lub wybrany oddział, grupę;
• rozpoczęcie innowacji jest możliwe pod warunkiem zapewnienia przez przedszkole odpowiednich warunków kadrowych i organizacyjnych, niezbędnych do realizacji planowanych działań (zadanie dyrektora);
• nauczyciele uczestniczą w innowacji pedagogicznej dobrowolnie;
• autor innowacji wyraża zgodę na jej prowadzenie w przedszkolu.

Jak napisać innowację - karta innowacji

Nauczycielom nie brakuje kreatywnych pomysłów a dyrektorom chęci na ich wprowadzanie. Niejedno przedszkole realizuje zapewne wiele nowatorskich pomysłów edukacyjnych, nie wprowadzając ich oficjalnie jako innowacje pedagogiczne. Problem nie jest więc brak inicjatyw, a niepewność co do tego, jak je opisać, udokumentować i ewaluować.

Warto więc zauważyć, że w kwestii dokumentacji innowacji, prawo oświatowe również nie przewiduje żadnych szczegółowych regulacji. Aby ułatwić nauczycielom zgłaszanie innowacji, warto wprowadzić tzw. kartę innowacji pedagogicznej do wypełnienia przez zgłaszającego. Oto jej proponowane elementy:

• tytuł
• autor
• rodzaj (może być mieszany)
• okres realizacji innowacji (daty)
• kogo dotyczy (grupa, oddział)
• Cel, ewentualnie zasady innowacji
• opis innowacji pedagogicznej, uwzględniający jej nowatorski charakter
• spodziewane efekty, przewidywane osiągnięcia
• przebieg realizacji
• potrzebne zasoby
• sposób ewaluacji

Ewaluacja innowacji pedagogicznej

Ewaluacja to niezbędny element procesu wdrażania innowacji pedagogicznej. Pozwala nam ocenić, czy rzeczywiście wprowadzone działania przyniosły założone efekty i czy finalnie udało się dzięki nim poprawić jakoś funkcjonowania przedszkola. Może ona polegać np. na systematycznej obserwacji dzieci podczas spontanicznych zabaw czy realizacji zadań związanych z programem innowacji.

Takiej oceny dokonuje się zazwyczaj w formie sprawozdania, które zawiera opis przebiegu realizacji innowacji oraz wnioski z jej wdrożenia. Dokument taki musi zawierać szczegółowe informacje o autorach innowacji, opis rodzajów innowacji, a także miejsce i czas jej realizacji. Kluczowe jest również uwzględnienie zakresu innowacji oraz informacji, czy została opracowana na podstawie podstawy programowej czy też nie.

Innowacja pedagogiczna w przedszkolu - przykłady

Oto skrócone opisy przykładowych innowacji pedagogicznych w przedszkolu.

Przedszkolne wyprawy przyrodnicze

Zakres innowacji: Innowacja obejmuje wszystkie grupy wiekowe dzieci, które będą nią objęte przez kolejne lata edukacji przedszkolnej aż do jej zakończenia. Program będzie dostosowany do wieku rozwojowego dzieci oraz ich zdolności przyswajania wiedzy. Zakłada się wykorzystanie wizualnych pomocy dydaktycznych oraz współpracę z rodzicami.

Nowatorski charakter innowacji polega na wyjściu poza standardowe ramy działalności przedszkola, wprowadzeniu rozszerzonych treści i przystępnej terminologii związanej z przyrodą do zajęć i zabaw realizowanych w ramach podstawy programowej edukacji przyrodniczej.

Cele innowacji: Zachęcenie dzieci do kontaktu z naturą i pobudzanie ich zainteresowania środowiskiem przyrodniczym oraz:

• zapoznanie dziecka z lokalną przyrodą,
• pogłębianie wiedzy na temat ochrony środowiska,
• pobudzanie zainteresowań zjawiskami przyrodniczymi,
• rozwijanie umiejętności obserwacji przyrody,
• zachęcanie do wycieczek i spacerów.

Wiosenne laboratorium

Zakres innowacji: Innowacja jest skierowana do dzieci w wieku 3 lat. Realizacja programu trwa miesiąc, z możliwością kontynuacji do końca roku szkolnego. Zajęcia innowacyjne odbywają się w ramach zajęć dydaktycznych dwa razy w tygodniu.

Nowatorski charakter polega na wprowadzeniu zajęć badawczych, w szczególności tych, które mają charakter eksperymentów, które pozwolą dzieciom samodzielnie odkrywać świat i jego mechanizmy, rozwijając ich postawę badawczą i odkrywczą.

Cele innowacji: Podniesienie jakości pracy przedszkola poprzez zastosowanie nowoczesnych metod zabaw twórczych z elementami doświadczania, obserwowania i eksperymentowania, a w szczególności:

• zainteresowanie otaczającym światem,
• Rozwijanie zdolności dziecka do stawiania pytań.
• Poszerzanie wiedzy i poznawanie nowych pojęć.
• Sprawianie radości z możliwości eksperymentowania i działania.
• Kształtowanie zdolności analitycznych i ciekawości badawczej.

Odkrywamy świat książek

Zakres innowacji: Innowacja skierowana jest do dzieci i rodzice z grypy Biedronki. Realizacja programu będzie trwała od stycznia do czerwca. Program ten opiera się na współpracy przedszkola z rodzicami.

Nowatorski charakter polega przede wszystkim na włączeniu rodziców w proces dydaktyczny i uwzględnienie ich podczas praktycznych realizacji treści innowacji.

Cele innowacji: Zapewnienie wszechstronnego rozwoju umiejętności czytelniczych oraz wzbudzenie zainteresowania czytelnictwem i książkami, w szczególności:

• wyrabianie nawyku czytania i szanowania książki,
• inspirowanie twórczych działań dzieci,
• włączenie rodziców w proces edukacji językowej dziecka,
• powstanie więzi miedzy dorosłym a dzieckiem,
• doskonalenie umiejętności rozumienia, wypowiadania się i wyrażania własnych opinii,

Dyrektor – motor zmian

Jeśli jesteś dyrektorem przedszkola, dobrze wiesz, że zmiana jest czymś nieuniknionym. Potrzeba modyfikowania i wprowadzania nowych rozwiązań wynika przede wszystkim ze zmiennościświata wokół nas – zmienia się rzeczywistość społeczna, kulturowa, a my musimy dostosować się do nowych sytuacji, aby przygotować dzieci do życia w realnym świecie.

Jeśli zatrudniasz więc kreatywne osoby, które widzą możliwości pozytywnych zmian w Twojej placówce, nie odbieraj tego jako krytykę dotychczasowego funkcjonowania. Potraktuj to jako szansę, a wręcz zachęcaj nauczycieli do proponowania nowych rozwiązać dydaktycznych. Danie pracownikom możliwości wykazania się i rozwoju dodatkowo działa na nich motywująco. Pamiętaj, że czasem z pozoru niewinne z naszego punktu widzenia stwierdzenie może zadziałać demotywująco. Dlatego w rozmowie z nauczycielem, który ma pomysł na innowację, unikaj takich zwrotów jak:

• Może to ładnie wygląda na papierze, ale…
• Mamy zbyt dużo innej pracy.
• Prześpijmy się z tym…. co nagle, to po diable.
• To się u nas nie sprawdzi.
• Zawsze sobie radziliśmy i bez tych nowości.

Staraj się więc być motorem, a nie hamulcem zmian.

Często zadawane pytania

• Czy trzeba zgłosić prowadzenie innowacji w kuratorium oświaty?Nie ma takiej konieczności, jednakże w praktyce nie należy pomijać organu prowadzącego, gdyż to on ponosi ewentualne koszty jej wprowadzania.
• Czy procedurę wprowadzenia innowacji trzeba obowiązkowo uwzględnić w statucie przedszkola?Nie ma takiego obowiązku.