Chcesz założyć żłobek lub klub dziecięcy? Zanim zaprosisz do niego pierwsze maluchy, musisz zadbać o kluczową sprawę – lokal. To właśnie warunki lokalowe i sanitarne są jednymi z najczęstszych barier (albo wręcz hamulców) przy zakładaniu placówki opieki nad dziećmi do lat 3. Jakie normy trzeba spełnić? Czy klub dziecięcy rządzi się innymi zasadami niż żłobek?
W tym artykule rozwiewamy najczęstsze wątpliwości i pokazujemy krok po kroku, jak przygotować lokal zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Żłobek i klub malucha: wymagania lokalowe i sanitarne - podstawa prawna
Wśród form opieki nad dziećmi do lat 3 wyróżniamy żłobek oraz klub dziecięcy, które choć mają podobny cel, różnią się zasadami funkcjonowania. Te różnice przekładają się także na odmienne wymagania lokalowe i sanitarne, jakie musi spełniać placówka. Wybór między żłobkiem a klubem dziecięcym determinuje więc zarówno rodzaj poszukiwanego lokalu, jak i zakres koniecznych inwestycji oraz dostosowań, które trzeba w nim przeprowadzić.
Żłobek i klub dziecięcy to z formalnego punktu widzenia dwie różne formy opieki. Podstawą prawną funkcjonowania obu form jest ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, a warunki lokalowe i sanitarne określone są w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 lipca 2014 r. w sprawie wymagań lokalowych i sanitarnych dla żłobków i klubów dziecięcych. Obowiązują je też przepisy sanitarne (np. opinie PPIS – sanepidu) oraz przeciwpożarowe (opinia PSP).
Żłobek i klub malucha - różnice
Żłobek to placówka, która zapewnia dzieciom opiekę od 20. tygodnia życia do 3. roku życia (a w uzasadnionych przypadkach – do 4. roku). Opieka w żłobku ma charakter codzienny i pełnoetatowy – działa zwykle od rana do popołudnia, pięć dni w tygodniu. W klub dziecięcym dzieci mogą natomiast przebywać maksymalnie 5 godzin dziennie, i nieco inne są też wymagania kadrowe (nie jest wymagana np. obecność pielęgniarki).
Główne różnice wynikające z tych faktów dotyczącą następujących kwestii:
- kategoria pożarowa budynku – żłobek musi bezwzględnie spełniać wymagania dla kategorii ZL II, klub dziecięcy nie, o ile spełnia konkretne kryteria (o których szczegółowo poniżej);
- powierzchnia przypadająca na dziecko – w żłobku jest to min. 2,5 m², a klubie dziecięcym min. 2 m² na każde kolejne dziecko poza pierwszymi 5.
Różnice między żłobkiem a klubem dziecięcym dotyczą również organów kontrolujących i wydających zgodę na funkcjonowanie placówki w danym lokalu:
- Spełnienie wymagań przeciwpożarowych potwierdza się decyzją komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej – zarówno w przypadku żłobków, jak i klubów dziecięcych.
- Spełnienie wymagań sanitarno-lokalowych potwierdza się:
- w przypadku żłobków – decyzją właściwego państwowego inspektora sanitarnego, określającą m.in. maksymalną liczbę miejsc;
- w przypadku klubów dziecięcych – pozytywną opinią wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, również wskazującą maksymalną liczbę miejsc.
Wymogi lokalowe dla żłobka lub klubu dziecięcego
Poniżej szczegółowo omówimy kluczowe wymogi dotyczące powierzchni i parametrów pomieszczeń w żłobku i klubie dziecięcym. Właściwe przygotowanie przestrzeni zaprocentuje nie tylko podczas kontroli, ale przede wszystkim w zapewni bezpieczeństwo i komfort najmłodszych oraz pracowników.
- Powierzchnia pomieszczeń przeznaczonych na zbiorowy pobyt od 3 do 5 dzieci musi wynosci co najmniej 16 m². W przypadku liczby dzieci większej niż pięcioro, na każde kolejne dziecko do tej wartości należy dodać:
- 2,5 m², jeżeli czas pobytu dziecka wynosi więcej niż 5 godzin dziennie (żłobek),
- 2m², jeżeli czas pobytu dziecka nie przekracza 5 godzin dziennie (klub dziecięcy).
- Wysokość pomieszczeń musi wynosić co najmniej 2,5 m.
- Układ i funkcjonalność:
- co najmniej dwa niezależne pomieszczenia: sala zabaw (aktywności) oraz pomieszczenie do odpoczynku/leżakowania,
- dostęp do światła dziennego: okna powinny odpowiadać min. 1/8 powierzchni podłogi w każdym pokoju;
- korytarze i drzwi powinny mieć szerokość umożliwiającą sprawne opuszczenie placówki w razie zagrożenia (więcej w sekcji Wymogi przeciwpożarowe)
Wymogi sanitarne
Wymagania sanitarne dotyczące żłobków i klubów dziecięcych zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 lipca 2014 r. (Dz.U. 2014 poz. 925). Co istotne, są one identyczne dla obu typów placówek i mają zapewnić dzieciom bezpieczne warunki higieniczne i zdrowotne.
Lokal, którym ma być prowadzony żłobek lub klub dziecięcy musi spełniać następujące warunki:
- Podłogi oraz dolne partie ścian w pomieszczeniach higieniczno-sanitarnych powinny być wykonane z materiałów zmywalnych, nienasiąkliwych i odpornych na działanie środków dezynfekcyjnych.
- Temperatura w pomieszczeniach, w których przebywają dzieci, nie może być niższa niż 20°C.
- Instalacja elektryczna musibyć zabezpieczona przed dostępem dzieci.
- Na grzejnikach centralnego ogrzewania muszą być umieszczone osłony ochraniające.
- Należy zapewnić dostęp do węzła sanitarnego z ciepłą bieżącą wodą do utrzymania higieny osobistej dzieci, z tym że:
- co najmniej 1 umywalkę na 15 dzieci,
- co najmniej 1 miskę ustępową na 20 dzieci,
- urządzenia higieniczno-sanitarne dostosowane do wzrostu dzieci.
- Placówka musi posiadać możliwość umycia całego ciała dziecka, np. brodzik z natryskiem.
- Konieczne jest zorganizowanie miejsca do przewijania dzieci, z powierzchnią łatwą do zmycia i dostępem do bieżącej wody.
- Wymagany jest stały dostęp do środków higienicznych, takich jak: mydło w płynie, ręczniki jednorazowe, pieluchy, środki pielęgnacyjne.
- W urządzeniach sanitarnych musi być zapewniona centralna regulacja mieszania ciepłej wody, aby uniknąć ryzyka poparzenia.
⚠️ Lokal to ten punkt biznesplanu dla żłobka, który najłatwiej może się „posypać” — przez problemy z wynajmem, adaptacją czy ukryte wady. Dlatego najpierw dopnij lokal, a dopiero potem zajmij się finansowaniem. Zmiana miejsca w trakcie może pokrzyżować cały harmonogram.
👉 Zobacz też: Dofinansowanie na otwarcie żłobka
Wymogi przeciwpożarowe
Wymagania przeciwpożarowe dla żłobków i klubów dziecięcych mają na celu zapewnienie maksymalnego bezpieczeństwa dzieci i personelu w przypadku zagrożenia pożarem. Kluczowe przepisy znajdują się w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2019 poz. 1065, z późn. zm.) oraz w ustawie z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej.
Lokal, w którym ma być prowadzony żłobek lub klub dziecięcy, znajduje się w budynku lub jego części spełniających wymagania określone w przepisach techniczno-budowlanych oraz przepisach o ochronie przeciwpożarowej dla kategorii zagrożenia ludzi ZL II lub wymagania uzgodnione z właściwym miejscowo komendantem wojewódzkim Państwowej Straży Pożarnej, w trybie określonym w tych przepisach.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 marca 2011 r. w sprawie wymagań lokalowych i sanitarnych dotyczących żłobków i klubów dziecięcych, § 2.
Podstawowe wymogi to:
- budynek, w którym mieści się placówka, musi spełniać warunki kategorii zagrożenia ludzi ZL II (w przypadku żłobków) lub ZL III (w przypadku klubów dziecięcych),
- zapewnienie co najmniej dwóch niezależnych wyjść ewakuacyjnych z każdej kondygnacji, na której przebywają dzieci,
- szerokość drzwi ewakuacyjnych nie może być mniejsza niż 90 cm, a korytarzy ewakuacyjnych mniej niż 1,2 m,
- oznakowanie dróg ewakuacyjnych zgodnie z normami,
- stosowanie niepalnych lub trudno zapalnych materiałów wykończeniowych stałych elementów wyposażenia,
- wyposażenie obiektu w podręczny sprzęt gaśniczy (gaśnice) dostosowany do rodzaju zagrożenia i powierzchni placówki,
- zapewnienie regularnych przeglądów instalacji elektrycznej, gazowej oraz urządzeń przeciwpożarowych,
- opracowanie i wdrożenie instrukcji bezpieczeństwa pożarowego oraz przeprowadzanie szkoleń dla personelu.
Dodatkowo:
- Przejście ewakuacyjne z pomieszczenia przeznaczonego do przebywania dzieci (z wyjątkiem pomieszczeń higieniczno-sanitarnych) do drzwi stanowiących wyjście ewakuacyjne może prowadzić przez maksymalnie dwa pomieszczenia (wliczając to, w którym znajdują się dzieci) i nie może przekraczać 20 metrów długości lub 40 metrów, jeśli prowadzi bezpośrednio na zewnątrz budynku w bezpieczne miejsce.
Wyposażenie i organizacja przestrzeni
Oprócz spełniania wymogów lokalowych, sanitarnych i przeciwpożarowych, żłobki i kluby dziecięce muszą zadbać o odpowiednie wyposażenie i organizację przestrzeni, zgodnie z zasadami ergonomii, bezpieczeństwa oraz rozwoju dziecka.
Najważniejsze zasady dotyczące wyposażenia:
- Wyposażenie posiada atesty – wszystkie meble i elementy wyposażenia (krzesła, stoły, leżaki, przewijaki, szafki) powinny posiadać stosowne atesty lub certyfikaty zgodności, np. PN-EN.
- Leżaki powinny być podpisane imieniem dziecka i przypisane na stałe do jednego użytkownika.
- Materiały i zabawki spełniają wymagania bezpieczeństwa i posiadają oznakowanie CE.
- Pomieszczenia powinny być zorganizowane w sposób wspierający samodzielność i aktywność dzieci (np. niskie szafki dostosowane do wzrostu, przestrzenie do odpoczynku, zabawy i jedzenia).
- Każde dziecko powinno posiadać swoje oznaczone miejsce do przechowywania rzeczy (np. podpisany worek lub szafka).
- W lokalu musi być zapewnione utrzymanie czystości i porządku, a dywany, poduszki i inne tekstylia powinny być łatwe do utrzymania w czystości, z możliwością regularnego prania.
W lokalu, w którym ma być prowadzony żłobek lub klub dziecięcy, zapewnia się, w miarę możliwości, bezpośrednie wyjście na teren otwarty wyposażony w urządzenia do zabaw, niedostępny dla osób postronnych.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 marca 2011 r. w sprawie wymagań lokalowych i sanitarnych dotyczących żłobków i klubów dziecięcych
Zarówno przy zakupie wyposażenia, jak i organizacji przestrzeni należy kierować się przede wszystkim zasadą minimalizacji ryzyka urazów oraz komfortem i potrzebami dzieci w wieku do lat 3. Kluczowa będzie tu m.in. organizacja przestrzeni umożliwiająca łatwe utrzymanie czystości.
Co kontroluje przy odbiorze sanepid?
Przy odbiorze żłobka lub klubu dziecięcego państwowy inspektor sanitarny sprawdza, czy lokal spełnia wymagania sanitarno-higieniczne określone w przepisach. Kontrola obejmuje zarówno dokumentację, jak i fizyczny stan pomieszczeń.
Najczęściej sprawdzane elementy:
- powierzchnia pomieszczeń oraz liczba dzieci w stosunku do metrażu,
- wysokość pomieszczeń i dostęp do światła dziennego,
- stan ścian, podłóg, sufitów (materiały zmywalne, nienasiąkliwe, odporne na środki dezynfekcyjne),
- wyposażenie w urządzenia sanitarno-higieniczne: liczba i dostosowanie toalet, umywalek, przewijaka, łazienki z możliwością umycia całego ciała dziecka,
- zabezpieczenia instalacji elektrycznej i grzejników,
- temperatura w pomieszczeniach,
- sposób magazynowania i przygotowywania posiłków (jeśli placówka prowadzi kuchnię),
- miejsce i warunki do odpoczynku dzieci,
- obecność środków higienicznych (ręczniki, mydło, pieluchy itp.),
- ogólny stan czystości oraz organizacja sprzątania.
Kontrola sanepidu przy odbiorze żłobka lub klubu dziecięcego jest zwykle zapowiedziana. To tzw. odbiór sanitarny, podczas którego inspektor sprawdza, czy placówka spełnia wymogi przed rozpoczęciem działalności i kończy się wydaniem opinii sanitarnej, która jest wymagana do wpisu placówki do rejestru żłobków i klubów dziecięcych.
👉 Zobacz też:Jak założyć żłobek i czy to się opłaca?
Wymogi dotyczące pomieszczeń pomocniczych
W każdej placówce opiekuńczej, takiej jak żłobek czy klub dziecięcy, ważne jest zapewnienie odpowiednich pomieszczeń pomocniczych, które wspierają codzienne funkcjonowanie i utrzymanie porządku.
- W placówce powinno być wyodrębnione miejsce do przechowywania sprzętu i środków utrzymania czystości. Zasady sanitarne wymagają, by chemia była przechowywana w sposób bezpieczny i niedostępny dla dzieci, co de facto przekłada się na konieczność wydzielonego pomieszczenia lub zamykanej szafki.
- Miejsce na wózki – choć przepisy budowlane czy lokalowe nie nakładają bezpośrednio takiego wymogu. wyodrębnienie takiego miejsca to dobra praktyka zapewniająca porządek i bezpieczeństwo komunikacji.
- Pokój dla personelu – zgodnie z Kodeksem pracy pracodawca musi zapewnić pracownikom odpowiednie warunki socjalne (szatnia, pomieszczenie socjalne). Opodwiednia przestrzeń umożliwia pracownikom chwilę odpoczynku, przechowywanie rzeczy osobistych i przygotowanie się do pracy.
Dbanie o właściwą organizację pomieszczeń pomocniczych wpływa nie tylko na bezpieczeństwo i higienę, ale także na komfort pracy całego zespołu oraz sprawną organizację dnia w placówce.
Wskazówki dotyczące lokalu na żłobek lub klub dziecięcy
Wybór lokalu to kluczowy etap, któremu nie można ufać na podstawie pierwszego wrażenia. Warto dokładnie sprawdzać każdy aspekt — czasem nawet kilkukrotnie. Przypadkowe przeoczenia mogą skutkować poważnymi problemami, np. brakiem drogi przeciwpożarowej czy niewłaściwą wentylacją, co może skutkować koniecznością kosztownych przeróbek lub opóźnieniami w otwarciu placówki.
Nie warto ryzykować i próbować samodzielnie oceniać, czy lokal spełnia wszystkie wymogi sanitarne, przeciwpożarowe i lokalowe. Lepiej zasięgnąć porady eksperta — architekta, inspektora sanitarnego lub specjalisty ds. bezpieczeństwa — którzy pomogą przeanalizować dokumentację i ocenić stan techniczny obiektu.
Szczególnie gdy inwestujemy w budowę lub kompleksową adaptację, warto mieć przy sobie doświadczonego partnera, który przeprowadzi nas przez cały proces — od projektu, przez formalności, aż po odbiory i start działalności. Dzięki temu unikniemy niepotrzebnych kosztów i nerwów, a otwarcie żłobka czy klubu dziecięcego przebiegnie zgodnie z planem.
Często zadawane pytania
Jaka jest różnica między żłobkiem a klubem dziecięcym?
Żłobek to placówka opiekuńcza dla dzieci zwykle do 3. roku życia, gdzie dzieci spędzają więcej niż 5 godzin dziennie. Klub dziecięcy (lub klub malucha) przeznaczony jest dla dzieci w podobnym wieku, ale pobyt w nim trwa krócej — maksymalnie do 5 godzin dziennie. Różnią się też wymaganiami lokalowymi, m.in. metrażem na dziecko.
Czy żłobek lub klub malucha musi mieć plac zabaw?
Prawo nie nakłada obowiązku posiadania placu zabaw przy klubie dziecięcym. Jednakże zapewnienie bezpiecznej przestrzeni do aktywności na świeżym powietrzu jest rekomendowane i pozytywnie wpływa na rozwój dzieci oraz komfort ich pobytu.
Jaki metraż na dziecko w żłobku?
Minimalna powierzchnia pomieszczeń na zbiorowy pobyt 3–5 dzieci to 16 m². Ilość m² na każde kolejne dziecko wynosi w żłobku 2,5 m², ponieważ dzieci spędzają tam zwykle ponad 5 godzin dziennie.
